Nafarroako Arartekoaren ebazpena (Q23/73). Horren bidez, a) Tafallako Udalari gogorarazten zaio herritarrek aurkeztutako eskabideak garaiz eta behar bezala ebazteko legezko betebeharra duela. b) Herritarrek administraziora euskaraz jotzeko duten eskubidea bermatzeko beharrezko neurriak har ditzala gomendatzen zaio Tafallako Udalari.

2023 apirila 28

Euskara

Gaia: Tafallako Udalak plantilla organikoan hizkuntza-eskakizun elebiduna duten lanpostuen urritasunari buruzko instantzia bati ez erantzutea.

Tafallako alkatea

Alkate jauna:

1. 2023ko urtarrilaren 26an, instituzio honek [...]ren idazki bat jaso zuen, Administrazioan Euskaraz Taldearen ordez. Horrez bidez, kexa bat aurkeztu du Tafallako Udalaren plantilla organikoari buruzko instantzia bati erantzun ez zaiolako.

Idazki hartan, hauxe zioen:

a) 2022ko irailaren 26an argitaratu zen Nafarroako Aldizkari Ofizialean Tafallako Udalaren plantilla organikoa.

b) 137 lanpostutatik lauk baino ez dute hizkuntza eskakizun elebiduna (haur eskolako hiru hezitzaile eta euskara teknikari bat), eta gainerakoetan ez da euskara meritu gisa aipatzen.

c) Hizkuntza eskakizun elebiduna duten lanpostuak % 2,92 dira. Haur eskolan, hamalau lanpostutatik hiruk dute profil elebiduna. Musika eskolan inork ez du profil elebidunik. Ustez, langile guztiek C1 maila izan beharko lukete, eta atezainek eta zerbitzu anitzetako enplegatuek B2 maila.

d) 106 lanpostu daude, eta horietatik bakar batek du profil elebiduna. Euskarazko teknikari lanpostuak direnez, ez dago euskarazko arreta bermatzen duen lanposturik.

e) 2022ko urriaren 10ean, plantilla organikoa aldatzeko eskatu zion Tafallako Udalari, Euskararen Legearen 17. artikuluan ezarritako jarraibideen arabera. Hortaz, C1 maila zuten lanpostuak sortu ziren euskarazko arreta bermatzeko, eta C1 maila eskatu zitzaien musikako irakasle guztiei eta haur eskolako langileei, bai eta B1 maila ere atezain eta beste zerbitzu batzuetako langileei. Era berean, eskakizun elebidunik ez zuten lanpostuak merezimendu gisa baloratzeko eskatu zuen.

d) Erantzunik jaso gabe hiru hilabete igaro ondoren, eskaera ezetsi zela ulertu zuten administrazioaren isiltasunagatik.

2. Ondoren, erakunde honek TafallakoUdalara jo zuen, gai horri buruzko informazio eske.

Honako hau jartzen du jaso genuen txostenean:

“[..]

Euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legeak jasotzen du Nafarroako hizkuntza zonifikazioa, eta hiru eremu ezartzen ditu: eremu euskalduna, eremu mistoa eta eremu ez euskalduna. (…) jaunak bere idazkian adierazi bezala, Tafalla eremu mistoaren barruan dago 2017tik. Lege horren arabera, aipatutako hiru eremuetako herritarrek eskubidea dute Nafarroako berezko hizkuntzak erabiltzeko Administrazio Publikoei zuzentzeko, foru lege horretan bertan ezarritakoaren arabera, eta Administrazioei eskatzen zaie eremu bakoitzean neurri desberdinak har ditzaten, hainbat modutan eta mailatan eraginkorra izan dadin. Horrela, herritarrek eremu mistoan euskara zein gaztelania erabiltzeko duten eskubidea zehazten da, Nafarroako administrazio publikoei zuzentzeko, eta horri lotuta, aipatutako Foru Legearen 17. artikuluak hau jasotzen du, eremu mistoan euskara erabiltzeari dagokionez, zehazki: “Herritar guztiek euskara nahiz gaztelania erabiltzeko eskubidea dute Nafarroako Administrazio Publikoei zuzentzeko”.

Eskubide horren erabilera bermatzeko, aipatutako administrazioek honako hau egin dezakete:

a) Urteroko lanpostuen eskaintza publikoan zehaztea zein lanpostutarako izanen den nahitaezkoa euskaraz jakitea.

b) Gainerako lanpostuetara iristeko deialdietan euskara jakitea merezimendu moduan baloratzea.

Uztailaren 2ko 6/1990 Foru Legeak, Nafarroako Administrazio Lokalari buruzkoak, bere 235. artikuluko bat eta bi idatz zatietan honela dio:

“1. Toki entitate bakoitzak bere plantilla organikoan adierazi beharko ditu plazen eta lanpostuen ezaugarriak, Euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legea eta hura garatzeko araudia aplikatuz kontuan hartzen direnak barne. Langile horiek hartzeko prozedurak ezaugarri horietara egokituko dira.

2. Toki entitateetako plantilla organikoak urtero onetsi beharko dira, aurrekontua onestearekin batera. Onesteko eta hura indarra dagoen bitartean aldatzeko, aurrekontuetarako ezarritako tramiteak bete beharko dira, Nafarroako Aldizkari Ofizialean argitaratzea ere barne.”

Plantilla organikoak Nafarroako Administrazio Publikoek onartu beharko dituzte abuztuaren 30eko 251/1993 Legegintzako Foru Dekretuaren (Nafarroako Administrazio Publikoen zerbitzuko Langileen Estatutuaren Testu Bategina onartzen duena) 19. artikuluan zehaztutakoaren arabera. Plantilla horietan zerrendatuko dira, behar bezala sailkatuta eta zein lanpostutara atxikita dauden adierazita, eta hala badagokio, horiek eskuratu ahal izateko egiaztatu behar diren baldintza espezifikoak ere adieraziko dira, 34. eta 35. artikuluetan ezarritakoaren arabera izendapen askez bete daitezkeenak eta 40.3 artikuluan ezarritako ordainsari osagarriak erregelamenduz esleituta dituztenak.

2017an, azaroaren 15eko 103/2017 Foru Dekretua onartu zen, Nafarroako administrazio publikoetan, haren organismo publikoetan eta haren mendeko zuzenbide publikoko entitateetan euskararen erabilera arautzen duena. Dekretu horrek, hiru b) artikuluan, eremu mistoarentzat funtsezko helburutzat jasotzen du herritarrek euskara zein gaztelania erabiltzeko duten eskubidea ahalbidetzea, Nafarroako administrazio publikoei zuzentzeko.

Bestalde, azaroaren 15eko 103/2017 Foru Dekretuaren 32. eta 33. artikuluetan honako hau ezartzen dute eremu mistoan dauden toki entitateentzat:

“32. artikulua. Eremu mistoko toki entitateek, beren eskumenen esparruan, euskararen ezagutza zein lanpostutan den nahitaezkoa zehatz dezakete eta, orobat, beren plantilla organikoetan ele biko lanpostu horiek zein diren adieraziko dute.”

“33. artikulua: Euskararen ezagutza nahitaezkotzat jo ez den eremu mistoko toki entitateetan, euskara merezimendutzat hartzea erabaki bada, hari balorazio gehigarria emateko Nafarroako Foru Komunitateko Administraziorako 31. artikuluan ezarritako balioak har daitezke erreferentzia moduan.”

Beraz, adierazi behar da, lehen aipatutako araudiaren arabera, toki entitateek urtero onartu beharko dutela beren plantilla organikoa, eta plantilla horretan sartuko direla haien ezaugarriekin osatzen dituzten plazak, bai eta sartzeko egiaztatu behar diren baldintza zehatzak ere. Zehazki, eremu mistoan dauden toki entitateen kasuan, erakunde horiek zehaztu ahal izango dute zein lanpostutan den nahitaezkoa euskara jakitea edo zein lanpostutan baloratuko den merezimendu gisa. Nolanahi ere, euskararen ezagutza nahitaezkoa den edo merezimendu gisa baloratu daitekeen lanpostu batzuk zehazteko aukera lanpostuen banakako balorazio arrazoitua, arrazionala, proportzionala eta egokia egin ondoren egin beharko da, lanpostuen ezaugarriak, garatu beharreko eginkizunak eta bete beharreko errealitate soziolinguistikoa kontuan hartuta, Nafarroako Administrazio Auzitegiak 495/2021 Ebazpenean adierazi bezala. Gainera, Iruñeko Administrazioarekiko Auzien 2. Epaitegiaren martxoaren 30eko 67/2020 Epaiak adierazten duenez (horren bidez ebazten da Nafarroako Administrazio Auzitegiaren 2018ko irailaren 14ko 1785 Ebazpenaren aurka jarritako errekurtsoa; ebazpen horrek zati batean onesten zuen Berriobeitiko Udalaren osoko bilkuraren erabakiaren aurka jarritako gora jotzeko errekurtsoa, eta, horren bidez, behin betiko onartzen zen 2018ko plantilla organikoa), kontuan hartu beharko dira lanpostu bakoitzak betetzen duen zerbitzua eta eginkizun publikoan sartzeko eskubidea, eta beharrezkoa izango da bi eskubide taldeak uztartzea eta bateratzea, honako printzipio orokor honen arabera: euskararen ezagutza merezimendu ez baztertzaile gisa baloratu ahal izatea, eta administrazio eskudunak lanpostu jakin batzuetarako dagokion autonomia erkidegoko hizkuntza koofizialaren ezagutza frogatzat hartzea.

Nafarroako Administrazio Auzitegiak eta Nafarroako Administrazioarekiko Auzien Epaitegiek behin eta berriz adierazi dute lanpostuei buruz ematen ari diren erabakietan, banaka, arrazoituta eta proportzionalki baloratu behar dela euskara jakitea nahitaezkoa den edo merezimendu gisa baloratu behar den Nafarroako eremu mistoko toki entitateetan sartzeko.

Nafarroako Administrazio Auzitegiak, lehen aipatutako martxoaren 11ko 00495/21 Ebazpenaren bidez, ebatzi zuen 20-01234 zenbakiko gora jotzeko errekurtsoa (Uharteko Udalak 2020rako plantilla organikoa behin betiko onartzeari buruz hartutako erabakiaren aurka jarritakoa). Errekurtsoan aipatutako erabaki hori udal horretako plantilla organikoan jasotako lanpostuen hizkuntza eskakizuna zehazteari buruzkoa da, eta Nafarroako eremu mistoan ere badago. Hona hemen, besteak beste, aipatzen dituen alderdiak:

“Aplikatu beharreko araudi hori kontuan hartuta, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren irailaren 27ko 216/2019 Epaiaren zati bat jaso behar dugu hemen: "ZORTZIGARRENA.- (...).

7.- Lehenik eta behin esan behar dugu hemen aurkaratzen den erregulazioan, eremu mistoan eta zerbitzu zentraletan derrigorrezko eskakizunik ez duen edozein lanpostutarako euskara merezimendu gisa baloratzeko aginduzko aplikazioak (31. eta 39. artikuluak) diskriminazioa dakarrela Funtzio Publikoko lanpostuen horniduran. Diskriminazio hori ez dator bat hizkuntzaren balorazioan arrazionaltasun eta proportzionaltasun printzipioekin, merezimendu hori, agian, garrantzitsua ez den lanpostuetan, bete beharreko funtzioen eta dagokion lurralde eremuko errealitate soziolinguistikoaren arabera (Euskararen Foru Legeko hizkuntza eremuak).

a) Nafarroako Kontseiluaren Irizpenak argi eta garbi adierazten du Gela honek badituela jadanik aipatutako zentzua adierazten dituzten erabakiak.

b) Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren 2004ko maiatzaren 20ko (427/2003 Errek.) 590/2004 zenbakikoak honako hau adierazi zuen 29/2003 Dekretua zela eta: "..... eta hemen aurreko xedapenaren esanahia argitu daiteke, euskara merezimendutzat jotzeak duen borondatezko izaerari erreferentzia egitean, eta horrek, azken batean, ideia honetan sakontzen duela dirudi: ez dago merezimendu hori ezinbestean aurretik baloratu behar den lanpostu zehatzik, baina hori argi dago, merezimendu hori sartzea, esan bezala, lanpostu bakoitzaren ezaugarrien araberakoa izango baita kasu bakoitzean, eta ezin izango da aldez aurretik definitu..... Hori dela eta, kontuan hartu behar da "borondatez" terminoa interpretatzeak ez dakarrela inolako ahalmen diskrezionalik merezimendu horien balorazioa ezartzeko; aitzitik, lanpostu bakoitzaren inguruabarren araberako ahalmen gaikuntza dago, eta errealitate horrek behar bezalako erantzuna izan behar du , deialdi bakoitzaren oinarrietan euskararen ezagutzaren merezimendu gisa baloratzeko eskatzen den lanpostu bakoitzaren merezimenduak zehaztean. ". Ildo beretik, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren 2004ko uztailaren 30eko (1063/2003 Errek.) 812/2004 zenbakikoa ageri da borondatezko balorazioa ez dela Administrazioaren eskumeneko ahalmen bat, baizik eta lanpostuaren ezaugarrien arabera egin behar duela balorazio hori.

c) Horregatik, ondoriozta dezakegu, aginduzko eskakizun horrek ez duela lanpostuaren ezaugarrien, garatu beharreko funtzioen eta aintzat hartu beharreko errealitate soziolinguistikoaren araberako balorazio indibidualik, arrazionalik, proportzionalik eta egokirik. Hori dela eta, aurreikuspen hori baztertzailetzat jo behar da lanpostuak betetzeari dagokionez (lanpostuak betetzeko sistema edozein dela ere) bai eta neurriz kanpokotzat ere. Izan ere, Espainiako Konstituzioaren 14. eta 23. artikuluak urratu dira eta Euskararen Foru Legearen hizkuntza eremuen araubide juridikoa hautsi da (Gela honek berak interpretatu bezala), ondorioz, horiek balio gabeko bihurtu dira.

d) Puntu honetan, atzera bota behar dugu Nafarroako Gobernuaren alegazioa, euskararen ezagutzaren balorazioa oposizio lehiaketa bidez sartzeko sistemetan eta merezimendu lehiaketetan bakarrik egiten dela eta oposizio bidez sartzeko sisteman inoiz ez dela hutsala aurreko ondorioarentzat. Izan ere, horrek ez du eragozten alegazio horrek hemen aztertzen ari garen alderdian juridikoki garrantzirik ez duela dioen aurreko ondorioa".

Bada, aipatutako araudiarekin eta aurreko zuzenbideko oinarrian adierazitakoarekin bat etorriz, eta orain ere zati batean jasotako epai judizialak adierazitako doktrinarekin bat etorriz, adierazi behar dugu Uharte dagoen Eremu Mistoa delakoan, euskararen ezagutza derrigorrezkotzat jo ez den lanpostuetarako, bidezkoa dela eta litekeena dela toki entitateak hori merezimendutzat hartzea.

Hala ere, eremu misto horretan derrigorrezko eskakizunik ez duen edozein lanpostutarako euskara merezimendu gisa baloratzeak diskriminazio bat eragingo luke, eta irailaren 27ko 216/2019 Epaiaren arabera: “Diskriminazio hori ez dator bat hizkuntzaren balorazioan arrazionaltasun eta proportzionaltasun printzipioekin, merezimendu hori, agian, garrantzitsua ez den lanpostuetan, bete beharreko funtzioen eta dagokion lurralde eremuko errealitate soziolinguistikoaren arabera (Euskararen Foru Legeko hizkuntza eremuak)”.

Horrela, euskara merezimendu gisa baloratzeko eremu mistoko toki entitate batek bere nahitaezko ezagutza eskatzen ez den lanpostuetan erabakitzea ez da Administrazioaren erabateko ahalmen diskrezionala, eta Administrazioak lanpostuaren ezaugarrien arabera baloratu beharko du hori.

Azken batean, eta Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren irailaren 27ko 216/2019 Epaiak adierazten duen bezala, beharrezkoa da eremu mistoan euskara merezimendu gisa baloratzeko, aldez aurretik balorazio indibiduala, arrazionala, proportzionala eta egokia izatea, lanpostuaren ezaugarrien, garatu beharreko funtzioen eta artatu beharreko errealitate soziolinguistikoaren arabera.

Kasu honetan, Uharteko Udalaren 2020ko plantilla organikoari dagokionez, bertan jasota dago euskara nahitaezko baldintza gisa eskatzen ez den bereizketarik gabeko lanpostu guztietarako, merezimendu gisa baloratuko dela (% 5 edo % 10). Hau da, ez dago euskara merezimendu gisa baloratzen ez den lanposturik (nahitaezkoa ez dena), eta hori ezin da arrazionaltzat eta proportzionaltzat jo.

Beste alde batetik, espedientean ez dago jasota modu arrazoituan egin denik lanpostuen balorazio indibiduala, arrazionala, proportzionala eta egokia, lanpostuen ezaugarriak, garatu beharreko funtzioak eta bete beharreko errealitate soziolinguistikoa kontuan hartuta, dena delako lanpostua eskuratzeko euskararen merezimendu gisa balorazioa egiteko edo ez egiteko.

Laburbilduz, eta azaldutakoagatik, baietsi egin behar dugu, zati batean behintzat, gora jotzeko errekurtso hori, Uharteko 2020ko plantilla organikoan euskara merezimendu gisa baloratzea zuzenbidearen aurkakoa dela adieraziz, salbuespenik gabe, euskararen ezagutza nahitaezkoa ez den lanpostu guztietan.

Azaldu bezala, eremu mistoan posible da lanpostu zehatzak merezimendu gisa baloratzea, baldin eta arrazoizkoa eta proportzionala bada, eta lanpostu bakoitzaren balorazio indibidual eta egokiaren bidez arrazoitzen bada, bere ezaugarriak, garatu beharreko funtzioak eta aintzat hartu beharreko errealitate soziolinguistikoa kontuan hartuta.

Ildo beretik jo du Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiko Administrazioarekiko Auzien Salak 2019ko irailaren 27ko 216 eta 218 Epaietan. Horien bidez ebatzi ziren Nafarroako Administrazio Publikoetan euskararen erabilera arautzen duen azaroaren 15eko 103/2017 Foru Dekretuaren aurka jarritako administrazioarekiko auzi errekurtsoak. Hala, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren irailaren 27ko 2016/2019 Epaiak hau jasotzen du:

“….. 7.- Lehenik eta behin esan behar dugu hemen aurkaratzen den erregulazioan, eremu mistoan eta zerbitzu zentraletan derrigorrezko eskakizunik ez duen edozein lanpostutarako euskara merezimendu gisa baloratzeko aginduzko aplikazioak (31. eta 39. artikuluak) diskriminazioa dakarrela Funtzio Publikoko lanpostuen horniduran. Diskriminazio hori ez dator bat hizkuntzaren balorazioan arrazionaltasun eta proportzionaltasun printzipioekin, merezimendu hori, agian, garrantzitsua ez den lanpostuetan, bete beharreko funtzioen eta dagokion lurralde eremuko errealitate soziolinguistikoaren arabera (Euskararen Foru Legeko hizkuntza eremuak).

a) Nafarroako Kontseiluaren Irizpenak argi eta garbi adierazten du Gela honek jadanik badituela aipatutako zentzua adierazten dituzten erabakiak.

b) Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren 2004ko maiatzaren 20ko (427/2003 Errek.) 590/2004 zenbakiko epaiak honako hau adierazi zuen 29/2003 Dekretua zela eta: "..... eta hemen aurreko xedapenaren esanahia argitu daiteke, euskara merezimendutzat jotzeak duen borondatezko izaerari erreferentzia egitean, eta horrek, azken batean, ideia honetan sakontzen duela dirudi: ez dago merezimendu hori ezinbestean aurretik baloratu behar den lanpostu zehatzik, baina hori argi dago, merezimendu hori sartzea, esan bezala, lanpostu bakoitzaren ezaugarrien araberakoa izango baita kasu bakoitzean, eta ezin izango da aldez aurretik definitu..... Hori dela eta, kontuan hartu behar da "borondatez" terminoa interpretatzeak ez dakarrela inolako ahalmen diskrezionalik merezimendu horien balorazioa ezartzeko; aitzitik, lanpostu bakoitzaren inguruabarren araberako ahalmen gaikuntza dago, eta errealitate horrek behar bezalako erantzuna izan behar du , deialdi bakoitzaren oinarrietan euskararen ezagutzaren merezimendu gisa baloratzeko eskatzen den lanpostu bakoitzaren merezimenduak zehaztean. ". Ildo beretik, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren 2004ko uztailaren 30eko (1063/2003 Errek.) 812/2004 zenbakiko epaian ageri da borondatezko balorazioa ez dela Administrazioaren eskumeneko ahalmen bat, baizik eta lanpostuaren ezaugarrien arabera egin behar duela balorazio hori.

Izan ere, horrek ez du eragozten alegazio horrek hemen aztertzen ari garen alderdian juridikoki garrantzirik ez duela dioen aurreko ondorioa.“

Hortaz, aurretik azaldutakoa ikusita, adierazi behar da Tafallako Udalak edonola ere bermatu beharko duela herritarrek Udalera euskaraz jotzeko eskubidea dutela, eremu mistoko udalerria den aldetik. Horretarako, eskubide hori betetzen dela bermatzeko bitarteko egokiak izan beharko ditu. Eta, horretarako, adierazi den bezala, beharrezkoa da, plantilla organikoan zehaztu aurretik, modu arrazoituan egitea lanpostu bakoitzaren balorazio indibidualizatua, arrazionala, proportzionala eta egokia, zehazteko zer lanpostuk eska dezaketen euskara jakitea eskakizun gisa edo merezimenduaren balorazio gisa, betiere kontuan hartuta lanpostuen ezaugarriak, bete beharreko funtzioak eta bete beharreko errealitate soziolinguistikoa. Era berean, aipatu behar da, balorazio hori egiterakoan, udalak erabaki ahal izan dezan zer lanpostutan eska dezakeen euskara jakitea nahitaezkotzat edo zer lanpostutan har daitekeen meritu gisa, Iruñeko Administrazioarekiko Auzien 2. Epaitegiak martxoaren 30eko 67/2020 epaian adierazitakoaren arabera, kontuan hartu beharko dela zerbitzua eman izana, baina baita funtzio publikoan sartzeko eskubidea ere, eta beharrezkoa dela bi eskubide talde horiek bateratzea eta harmonizatzea, printzipio orokor gisa hartuta euskara jakitea merezimendu ez baztertzaile gisa baloratu ahal izatea, eta, lanpostu jakin batzuetarako, administrazio eskudunak izaera hori eman ahal izatea dagokion autonomia erkidegoko hizkuntza koofizialaren ezagutza probari.

(...) jaunak egindako eskaerak, Tafallako plantilla organikoari lanpostu jakin batzuetan C1 edo B2 maila eskatzeko eta gainerakoetan merezimendu gisa baloratzeko, bai eta euskarako C1 mailako lanpostuak sortzeko ere, berekin dakar 103/2017 Foru Dekretuan eremu euskalduneko toki entitateentzat ezarritako araubidea aplikatzea eremu mistoan, Tafallako udal-mugartea barne.

Aurrekoa alde batera utzita, egia da Tafallako Udalak ez duela azterlan bat garatu edo bultzatu, balorazio indibidualizatu, arrazional, proportzional eta egokia egin ondoren, lanpostuen ezaugarriak, garatu beharreko eginkizunak eta arreta soziolinguistikoaren beharra zehazteko, arreta horren errealitatearen eta gizarte-eskariaren arabera. Hala eta guztiz ere, ezin da egiaztatu, eta, beraz, jarraian azaltzen da ez diola jaramonik egiten herritarrek arreta euskaraz jasotzeko duten eskubideari. Hala ere, ez dago herritarren kexarik arreta hori euskaraz ez jasotzeagatik. Azpimarratu behar dugu Tafallako Udalak lanaldi osoko lanpostu bat duela plantillan, euskara teknikari batek betetakoa (C1 maila), euskara erabiltzea eskatzen duten barne eskaerei eta arreta euskaraz jaso behar duten herritarren eskaerei erantzun ahal eta behar diena. Horregatik, ez zaie inolako diskriminaziorik egiten arreta euskaraz jaso nahi duten pertsonei.

Horri gehitu behar zaio enplegu publikoa egonkortzeko prozesua, gaur egun izapidetzen ari dena. Prozesu horren arabera, Tafallako Udalak erabaki du, tokiko gobernu batzarraren bidez, aldi baterako enplegua egonkortzeko eta finkatzeko ezohiko prozesuari dagozkion lanpostu hutsak merezimendu lehiaketaren bidez betetzeko deialdia onartzea, enplegu publikoan behin-behinekotasuna murrizteko premiazko neurriei buruzko abenduaren 28ko 20/2021 Legean xedatutakoaren arabera (https://bon.navarra.es/es/anuncio/-/texto/2022/254/33). Prozesu horren zehaztapenen artean, lanpostu jakin batzuetan euskara jakitea ezartzen da meritu gisa, eta honela baloratzen da:

“1.– Eremu mistoa: Euskara jakiteagatik, plantilla organikoan ezagutza hori nahitaezkotzat jo ez den lanpostuetan, ezaugarrien koadroaren araberako postuetan: 7 puntu, gehienez ere.

b1 eta b2 idatz zatien oharrak:

Hizkuntzetarako Europako Erreferentzia Esparru Bateratuko C1 mailaren baliokidea den ezagutza maila egiaztatzen duen titulu edo ziurtagiri bat edukiz gero, aurreko idatz zatietan hizkuntza bakoitzerako adierazitako gehiengo puntuazioa lortuko da.

Titulazio edo ziurtagiri hori izan ezean, gehieneko puntuazioaren 1/5ean baloratuko da Hizkuntzetarako Europako Erreferentzia Esparru Bateratuko A1 mailaren baliokidea den titulu edo ziurtagiri bat edukitzea, 2/5ean A2 mailaren baliokidea izatea, 3/5ean B1 mailaren baliokidea izatea, eta 4/5ean B2 maila izatea.

Euskara merezimendu gisa baloratzeko, Nafarroako Gobernuak antolatutako ikastaroetan gainditutako urrats bakoitza honela baloratuko da: 1/12 jasotako gehieneko puntuaziotik.

Nafarroako edozein toki entitatetako egonkortze prozeduretan, izangaiek euskararen ezagutza merezimendu edo nahitaezko betekizun gisa egiazta dezaten, Euskarabidea-Nafarroako Euskararen Institutuak emandako hizkuntza ezagutzaren egiaztagiriak aurkeztu ahal izango dira, eta balio izango dute horri buruz dauden titulazio ofizialez gain.

Euskara jakitea meritu gisa baloratzen den lanpostuak honako hauek dira: gizarte langilea, gizarte hezitzailea, ingurumen zaintzailea, administrariak eta atezaindegiak.

Ondorioz, horri buruz emandako jurisprudentzia ugaria kontuan hartuta, adierazi behar da toki entitate bateko langile guztientzat eta kolektibo oso batentzat (musika eskolako irakasleak, zuzendaria eta atezaina, eta Haur Eskolako langile guztiak, hezitzaileak, zuzendaritza eta askotariko zerbitzuetako langile guztiak barne) ezin dela eskatu, eta ez dela eskatu behar, euskararen ezagutza espezifikoa, edozein mailatan, eskakizun edo merezimendu gisa. Tafallako Udalak, nolanahi ere, bermatu egiten du herritarrei euskaraz erantzutea eta euskaraz egiteko eta erantzuteko eskubidea; izan ere, Tafallako Udalak euskara teknikariaren izendapena duen C1 mailako lanpostu bat dauka, gaur egun bitarteko langileek betetzen dutena eta behin betiko gisa hornitzeko egonkortze planean sartuta dagoena. Egonkortze plan horretan, merezimendu gisa eskatzen da euskara maila baloratzea, lehen aipatutako deialdian adierazitako lanpostuetan. Aurrekoaz gain, Tafallako Udalak euskararen ezagutza sustatu du langileen artean, eta euskarazko prestakuntza ikastaroak eskaini dizkie. Urteotan zehar, zenbait langilek jaso dituzte prestakuntza horiek.

Ez dugu ahaztu behar Nafarroako Gobernua, prentsako albisteetatik eta Nafarroako Parlamentuan egindako interpelazioei eta galderei emandako erantzunetatik ondorioztatzen denaren arabera, 103/2017 Foru Dekretua aldatzeko lanean ari dela, ahalik eta berme juridikorik handiena eskainiko duen eta, gainera, adostasun sozial, politiko eta sindikal handiena izango duen arau formula bat planteatzeko, Nafarroako errealitate soziolinguistikoa eta haren aldaketa errespetatuz. Aldaketa horren helburua da haren manuetako batzuen deuseztasuna ebaztea, Justizia Auzitegi Nagusiaren irailaren 27ko 216/2019 Epaiak deklaratu bezala, Espainiako Konstituzioaren 14. eta 23. artikuluak hausteagatik lanpostuak hornitzeari dagokionez, eta balorazio ehunekoen justifikaziorik eta arrazoirik ezagatik, Konstituzioaren beste urraketa batzuen artean. Nafarroako Administrazio Publikoetan euskararen erabilera arautzen duen Foru Dekretua aldatzeko Nafarroako Gobernua egiten ari den azterketaren ondorioz, aldaketak sor daitezke, toki entitateetan ere eragina izan dezaketenak.

3. Txostena ikusita, erakunde honek erabaki zuen kexagileari bidaltzea, egokitzat jotzen zituen alegazioak aurkezteko aukera izan zezan.

Alegazioetan kexaren egileak berretsi du plantillako lau lanpostuk baino ez dutela hizkuntza eskakizun elebiduna (haur eskolako hiru hezitzaile eta euskara teknikari bat), eta gainerakoetan euskara ez dela merezimendutzat hartzen. Horregatik guztiagatik, eskatzen du plantilla organikoan lanpostu elebidunak aurreikustea eta euskararen ezagutza meritu gisa baloratzea, herritarrei arreta euskaraz emango zaiela bermatzeko.

4. Adierazi den bezala, Tafallako Udaleko plantilla organikoan hizkuntza eskakizun elebiduna duten lanpostuen eskasiari buruzko eskaera bati erantzun ez zaiolako aurkeztu zen kexa.

2022ko irailaren 26ko Nafarroako Aldizkari Ofizialean jasota dagoenez, Tafallako Udaleko plantilla organikoan 2022ko ekitaldirako euskarazko hizkuntza eskakizuna duten lau lanpostu baino ez daude (haur eskolako hiru hezitzaile eta euskara teknikari bat), eta lanpostu bakar batean ere ez da euskara merezimendu gisa baloratzen.

5. Kexa honen muina den gaia ebazten hasi aurretik, gorabehera formal bati heldu behar zaio: interesdunak 2022ko urriaren 10ean aurkeztutako eskaerari erantzunik ez ematea.

Kexaren egileak dioenez, 2022ko urriaren 10ean plantilla organikoari buruzko instantzia bat aurkeztu zuen Tafallako Udalean. Kexa aurkeztu zen egunean instantzia hori oraindik erantzun gabe zegoen.

Tafallako Udala, bere aldetik, ez dago kexaren egileak esandakoaren aurka, eta, ondorioz, pentsa daiteke hark esandakoa onartzen duela.

Administrazio Publikoen Administrazio Prozedura Erkidearen urriaren 1eko 39/2015Legearen 21.1 artikuluak aurreikusten du Administrazioa behartua dagoela ebazpen espresua eman eta jakinaraztera prozedura guztietan, edozein dela ere prozedura hasteko modua.

Betebehar hori zer denbora-tartetan bete behar den zehazteko, 21. artikuluaren 2. apartatuak aurreikusten du ebazpen espresua jakinarazteko gehieneko epea dagokion prozedura arautzen duen arauan zehaztutakoa izango dela. Era berean, 21. artikuluaren 3. apartatuan gaineratzen da prozedurei dagozkien arauetan ezarrita ez badago, hiru hilabete izango dela gehieneko epea.

Ildo beretik, Nafarroako Toki Administrazioari buruzko uztailaren 2ko 6/1990 Foru Legearen 318. artikuluak ezartzen du toki entitateek beren eskumeneko gaietan egiten zaizkien eskaera guztiak ebatzi eta jakinarazi behar dituztela.

Kasu honetan, eskaera aurkeztu zenetik sei hilabete baino gehiago igaro direnez, ez dago zalantzarik gehieneko epe hori ez zela betetzen ari, eta, ondorioz, erakunde honek egokitzat jotzen du Tafallako Udalari gogoraraztea herritarrek aurkeztutako instantziak garaiz eta behar bezala ebazteko betebeharra duela.

6. Gaiaren muinaren harira, euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legearen 1.2.a) artikuluan, bere helburuetako bat bezala aitortzen da herritarrek euskara jakin eta erabiltzeko duten eskubidea babestea.

Eremu mistoan euskara erabiltzeari dagokionez, aipaturiko Foru Legearen 17. artikuluan honako eskubide hau aitortzen da: “herritar guztiek eskubidea dute euskara zein gaztelania erabiltzeko Nafarroako administrazio publikoetara zuzentzeko”. Gainera, eskubide hori bermatze aldera, administrazio publikoek honako hauek gauzatu ahalko dituzte: “a) Urteroko lanpostuen eskaintza publikoan zehaztea zein lanpostutarako izanen den nahitaezkoa euskaraz jakitea; b) Gainerako lanpostuetara iristeko deialdietan euskara jakitea merezimendu moduan baloratzea”.

Arau horiek garatuz, Nafarroako administrazio publikoetan, beren erakunde publikoetan eta menpeko dituzten zuzenbide publikoko entitateetan euskararen erabilera arautzen duen azaroaren 15eko 103/2017 Foru Dekretuaren 3.1.b) artikuluan, bere funtsezko helburuen artean, honako hau identifikatzen du: “Eremu mistoan, gauzagarri egitea herritarrek duten eskubidea euskaraz nahiz gaztelaniaz zuzentzeko Nafarroako administrazio publikoengana, beren erakunde publikoengana eta menpeko dituzten zuzenbide publikoko entitateengana”.

7. Jasotako txostenean Tafallako Udalak adierazten duen bezala, barne eskaerei nahiz herritarraren eskaerei euskaraz erantzun behar zaienean erantzuten dien euskara teknikari plaza plantilla organikoan egotea gorabehera, eta gaur egun izapidetzen ari den enplegu publikoaren egonkortze prozesuan lanpostu jakin batzuetan euskara jakitea merezimendu gisa ezartzea gorabehera, adierazi den bezala, Tafallako Udalak ez du garatu edo bultzatu arreta soziolinguistikoaren beharra zehazten duen azterlanik, lanpostuen balorazio indibidualizatua egin ondoren. Hortaz, erakunde honek egokitzat jotzen du udal horri gomendatzea herritarrek administraziora euskaraz jotzeko duten eskubidea bermatzeko beharrezkoak diren neurriak hartzeko.

8.Beraz, eta Nafarroako Foru Komunitateko Arartekoaren erakundea arautzen duen uztailaren 3ko 4/2000 Foru Legearen 34.1. artikuluak ematen dizkion eskumenen arabera, hau jo du beharrezkotzat:

a) Tafallako Udalari gogoraraztea herritarrek aurkeztutako eskabideak garaiz eta behar bezala ebazteko legezko betebeharra duela.

b) Herritarrek administraziora euskaraz jotzeko duten eskubidea bermatzeko beharrezko neurriak har ditzala gomendatzea Tafallako Udalari.

Nafarroako Foru Komunitateko Arartekoaren erakundea arautzen duen uztailaren 3ko 4/2000 Foru Legearen 34.2. artikuluari jarraikiz, eta aginduzkoa betez, Tafallako Udalak bi hileko epean jakinarazi beharko du ebazpen hau onartzen duen eta, dagokionean, hura betetzeko zer neurri hartu dituen.

Lege-agindu horretan xedatzen denez, aipatutako administrazio publikoak arartekoaren erabakia onartzen ez badu, erakunde honek erabaki dezake gai hori 2023. urteari dagokion urteko txostenean sartzea eta Nafarroako Parlamentuan azaltzea, jarrera hori izan duen administrazio publikoa berariaz aipatuz, baldin eta arartekoaren iritziz erabakia onartzea posible bazen.

Adeitasunez, zure erantzunaren zain,

Nafarroako Arartekoa

Patxi Vera Donazar