Ebazpenak

Hezkuntzako kontseilaria

Kontseilari jauna:

1. 2023ko irailaren 25ean, instituzio honek (…)  andrearen idazki bat jaso zuen. Horren bidez, kexa bat aurkeztu zuen Iturrama BHIn bigarren hezkuntza ikasten ari diren Biurrungo ikasleei ematen zaien eskola-garraioari buruz.

Idazki hartan, hauxe zioen:

“Kexa honen bidez azaltzen dut nire seme-alabak (…) Lehen Hezkuntzako etapa hasi zirenetik, (…) (Biurrunen) bizi direla eta jantokiko eta garraioko laguntzak jaso dituztela, lanetik eta familiatik hurbilen dagoen ikastetxe publikora joanda. Bigarren Hezkuntzara igarotzeko orduan, kontsulta egin genuen Hezkuntza Sailean eskola-garraioko zerbitzurako, eta hurrengo ikasturterako erabakirik ez zegoela jakinarazi ziguten, eta 2021eko irailean galdetzeko dei egin ziguten.

Hori dela eta, gure bizilekutik hurbilen dagoen D ereduko Bigarren Hezkuntzako ikastetxean matrikulatzea erabaki genuen. Urte hartan, herri horretako beste bizilagun bat joaten zen Iturrama Institututra, eta hari bai zegokion garraio-eskubidea.

Era berean, Biurrunen bizi diren eta laguntza hori zegokien D ereduko gahinontzeko 5 ikaslek ere joan behar zuten bertara, orduan Amaiurko Iturrama auzoko Lehen Hezkuntzako ikastetxean ikasten baitzuten. Baina, ikasturtearen hasieran jakinarazi ziguten garraiorako eskubidea beste plaza bat hutsik geratzearen baldintzapean zegoela, eta iraila osoan ez genuen izan garraiorik.

2022ko maiatzaren 11n 35/2022 Foru Agindua argitaratu zen. Horren bidez, Nafarroako Foru Erkidegoan eskola-garraioaren antolaketa eta funtzionamendua eta jantokiko banakako laguntzak arautzen ziren, eta zonifikazio bat egiten zen hizkuntza-eredurako sarbidea izateko eskubidea kontuan hartu gabe; izan ere, gure herriari D-PAI eredu bat legokiokeela jakinarazten ziguten, D ereduan hezkuntza jasotzeko eskubidea baliogabetuz, eta, horren ondorioz, Bigarren Hezkuntzan Mendillorriko BHI.

Halaber, Amaiurrera joaten diren D ereduko Biurruneko ikasleen hurbiltasuna, eta are gutxiago, errealitatea ere ez zen kontuan hartzen, eta beraz, Iturrama BHIri egokituko litzaiguke, non ikaskideak eta zuzeneko senideak matrikulatuta dauden.

Horri guztiari gehitu behar zaio legeak 3.c artikuluan honako hau ezartzen duelagarraio eskubidea izateko: "Alumnado que, en caso de modificación del mapa escolar, viniera disfrutando del derecho al transporte con anterioridad a la citada modificación, siempre que no cambie de residencia habitual." Biurrungo ikasle bat mantentzen da eskubide gisa, baina horrez gain, garai hartan institutuan zeuden beste bi ikasleak hutsik geratzen ziren, eta irailean ez zuten garraiorik.

Gainerako ikasturte hartan, behintzat, gure herrian geralekua zuen eskola-garraioko zerbitzua erabili zuten. Ikasturte honetan, nire alaba gazteenak, (…), jantokiko eta garraioko laguntza jasotzeko eskubidea izaten jarraitzen zuenak, Bigarren Hezkuntzan matrikulatu behar genuen, eta etapa igarotzeagatik dagokion institutua Eunate izango litzateke, zonifikazioan ez dagoena. Orduan, kontuan hartuta familia elkartzea, anaia Iturrama Institutuan baitagoenez, eta etxiteik gertutasuna izateagatik (…) ere Iturramako Institutuan matrikulatu da, Biurrungo beste bi bizilagun gehiago bezala.

Beraz, gaur egun, dagoenenko Biurrungo 6 bizilagun joaten dira Iturramko Institutura, 6.2 artikuluko baldintza betez; “Con carácter general, se organizará y gestionará el transporte escolar colectivo cuando en la ruta haya un mínimo de cuatro usuarios. En el caso de Bachillerato el mínimo será de nueve usuarios.” Baina, berriz ere, plaza hutsetara bideratu gaituzte, eta Biurrungo bizilagunak plazarekin duen eskubidea ere urratu da. Plaza horri gure herritik 5 km-ra, Campanasen, dagoen geltoki batera joateko deia egin zaio.

Azkenik, irailaren 22an jakinarazi ziguten nire bi seme-alabei lanpostu hutsa esleitu zitzaiela, baina geltokia herritik 5km-ra dago, eta itzultzeko ordua eskolak amaitu eta ordubete beranduago da. Kontuan hartuta 12-14 urte bitarteko ikasleak direla, honako hau eskatzen dut: 1- Ahalik eta lasterren ibilbidea aldatzea, iaz bezala, eta Biurrungo geltokia eta itzulerako ordutegia 14: 00etan izatea. 2- Era berean, datorren ikasturteari begira, beharrezkotzat jotzen dugu hurbiltasunagatiko eskubidea erreklamatzea ikasturtea hasten denetik, are gehiago kontuan hartuta aurten Biurrungo sei ikasle direla eta hurrengoak, ziurrenik, handitu egingo direla”.

2. Ondoren, erakunde honek Hezkuntza Departamentura jo zuen, gai horri buruzko informazio eske.

Honako hau jartzen du jaso genuen txostenean:

“Eskola garraioaren antolaketa eta funtzionamendua arautzen duen Hezkuntzako kontseilariaren maiatzaren 11ko 35/2022 Foru Aginduak ezartzen duenez, eskola-garraioaren onuradun dira Nafarroan bizi diren eta ikastetxe publikoan matrikulatuta dauden ikasleak, indarrean dagoen eskola-zonakatzearen arabera. Ikasle horiek Nafarroako Foru Komunitateko Ikastetxe Publikoen Sarea berrantolatzen duen uztailaren 3ko 80/2019 Foru Dekretuaren bidez ezarri ziren.

Ildo horretan, 2019/2020 ikasturtetik, Biurrunen bizi diren BD ereduko ikasleei erreferentziako ikastetxe publiko hauek dagozkie, hezkuntza-etaparen arabera:

- Haur eta Lehen Hezkuntzan, Noaingo San Miguel HLHI.

- DBHko eta Batxilergoko etapetan, Mendillorri BHI.

2019/2020 ikasturtetik, eskolatze-zonakatze hori indarrean sartu zenetik, Iturrama BHIra –lehen aipatutako ikastetxea– igorri zen orduko ibilbideei eutsiko zitzaiela 2019/2020 ikasturtea baino lehen matrikulatutako eta jada garraio-eskubidea zuten ikasleentzat, baina ikasturte horretatik aurrera ibilbide horiek pixkanaka iraungitzen hasi ziren, matrikulazio berriko ikasleak Mendillori BHIra atxikitzera igaro baitziren, institutu horretara antolatutako garraio-ibilbideekin.

2023/2024 ikasturte honetarako, Batxilergoko 2. mailako ikasle bakarra geratzen da, Biurrundik Iturrama BHIra eskola-garraiorako eskubidearekin. 2019/2020 ikasturtearen ondoren matrikulatzen jarraitu ziren gainerakoak plaza huts batean garraiatu ahal izan dira orain arte, baina eskola-ibilbide hori amaitzen den heinean, eta garraio hori egiteko eskubidea duten ikasle gutxiago dauden heinean, murriztu egiten da, eta gaur egun jada ez dago ibilbide propiorik Biurrundik; horregatik, Biurrunen bizi den eta eskubidea duen ikasle batentzat bakarrik finkatu da Campanasetik igarotzen den ibilbidean gertuen dagoen herrian gelditzea, eta ikasle horri banakako laguntza esleitu zaio Biurrunetik Campanaserako ibilbide horretarako. Biurruneko beste 5 ikasleak plaza hutsetan doaz, beren erreferentziazko institutu publikoa Mendillorri BHI baita, eta horretarako beren herritik ibilbide propioa dute.

Ibilbide hori ordubete geroago itzultzen da, Batxilergoko BD ereduko ikasleentzat ezarrita baitago eta eskola-ordu bat gehiago baitute.

2024/2025 ikasturteari begira, ziurrenik ez da geratuko Biurrundik Iturrama BHIrako eskubidea duen ikaslerik, eta, beraz, ez dute ibilbiderik izango; ez dago ibilbide propiorik antolatzerik, nahiz eta beste 5 ikasle izan; izan ere, jada ez dagokie institutu hori bigarren hezkuntzako eskola-etapa hasi zenetik, plaza hutsak baino ez dituzte baliatu, eta dagoeneko ibilbide antolatu bat dute, Biurrungo beste ikasle batzuek eta beren erreferentziako ikastetxeari atxikitako inguruko herriek (Mendillorri BHI) erabiltzen dutena.

3. 2023ko azaroaren 28an, interesdunak, Hezkuntza Departamentuaren txostenaren berri izan ondoren, honako hau alegatu zuen:

“Hezkuntzako sailburuak Biurrunen bizi diren ikasleentzako eskola-garraioari eta eskola-zonakatzeari buruz bidalitako idazkiari erantzunez, honako alegazio hauek aurkeztu nahi ditugu:

1- Hezkuntzako sailburuaren arabera, gure herriko ikasleei Noaingo San Miguel HLHI dagokiela haur eta lehen hezkuntzako etaparako erreferentziazko ikastetxe gisa. Hala ere, ikastetxe horrek ez du D eredua eskaintzen, D-PAI eredua baizik, eta, horrela, eredua askatasunez hautatzeko eskubidea urratzen du, D-PAI ereduan matrikulatzera behartzen. Horrela, D ereduan matrikulatutako Biurruneko ikasleak ez dira kontuan hartu zonakatze-aldaketan, eskubidea duen ikasle bakarra utziz eta gainerakoei ikastetxez eta are ereduz aldatzeko behartuz, eskubidean sartu ahal izateko, 33/2021 FORU DEKRETUAREN, APIRILAREN 28KOA, NAFARROAKO FORU KOMUNITATEKO IKASTETXE PUBLIKOETAN ETA PRIBATU ITUNDUETAN IKASLEAK ONARTZEKO ARAUAK EZARTZEN DITUENA, 3.2.k) artikulua bete gabe, honako eskubide hau ezartzen baitu: "Ikastetxean jarraitzeko bermea: funts publikoen bidez finantzatutako ikastetxe batean onartutako ikasleei bermatzen zaie ikastetxe horretan jarraituko dutela bertan ematen diren eta funts publikoen bidez finantzatzen diren ikasketak amaitu arte, salbu eta aldaketak interesdunen borondatez eginak badira edo ikasleen eskubide eta betebeharrei buruzko araudian ezarritako kasuen aplikazioaren ondoriozkoak, eta deusetan ukatu gabe ikasleak ikastetxean onartu eta bertan jarraitzeko ordenamendu juridikoan eskatzen diren baldintzak bete beharra. Jarraitzeko berme hori atxikitako ikastetxeari ere aplikatuko zaio, hezkuntza etapen arteko aldaketetan. "

2- Eskola historia, familia berrelkartzea eta garraio eskubideari buruzko araudi aldaketa dela eta, gaur egun Iturramako institutuan matrikulatutako D ereduko Biurrunen bizi diren ikasleak 6 dira. Beraz, HEZKUNTZA KONTSEILARIAREN MAIATZAREN 11KO 35/2022 FORU AGINDUAREN 3.1.c) artikulua ere betetzea eskatzen dugu. FORU AGINDU HORREK ESKOLA GARRAIOAREN ANTOLAKETA ETA FUNTZIONAMENDUA ETA JANTOKIKO BANAKAKO LAGUNTZAK ARAUTZEN DITU NAFARROAKO FORU KOMUNITATEAN. Honela dio: “3.Otros supuestos de beneficiarios de transporte escolar: 1. c) Alumnado que, en caso de modificación del mapa escolar, viniera disfrutando del derecho al transporte con anterioridad a la citada modificación, siempre que no cambie de residencia habitual.

Horregatik guztiagatik,

ESKATZEN DUGU Iturraman matrikulatutako Biurrunen bizi diren ikasleen garraio-eskubideari erantzuteko, Biurrunen geralekua duen linea berrezartzeko, edo Biurrunen geldialdia ezar dezakeen beste edozein garraiobide edo garraiobideen koordinazioaren bidez, eta neurri horri jarraipena emateko hurrengo ikasturteetan”.

Beste bi familiaren sinadurak erantsi ziren, eta horiek bat zetozen kexaren egileak adierazitakoarekin.

4. Gaia lotuta dago Hezkuntzari buruzko Lege Organikoaren 80. artikuluan eta hurrengoetan ekitateari eta hezkuntzako desberdintasunen konpentsazioari buruz xedatutakoarekin.

80.1 artikuluak ezartzen duenez, hezkuntzarako eskubidea gauzatzean ekitate-printzipioa gauzatze aldera, administrazio publikoek gizarte-hezkuntzako eta kulturako kalteberatasun-egoeran dauden pertsonei, taldeei, gizarte-inguruneei eta lurralde-eremuei zuzendutako ekintzak garatuko dituzte, irispidea, presentzia, parte-hartzea edo ikaskuntza mugatzen duten oztopoak ezabatzeko. Horrela, banakako premien araberako arrazoizko egokitzapenak ziurtatuko dituzte, eta haien hezkuntza- eta gizarte-garapen ahalik eta handiena sustatzeko beharrezko laguntza emango dute, hezkuntza inklusibora iritsi ahal izateko, gainerakoen baldintza berberetan.

80.2 artikuluak xedatzen du konpentsazio-politikek hezkuntza-sistemaren ekintza indartuko dutela, hainbat faktoreren ondoriozko desberdintasunak saihesteko, besteak beste, faktore geografikoenak.

82. artikuluak, landa-eremuko aukera-berdintasunari dagokionez, honako hau adierazten du:

“1. Hezkuntza-administrazioek arreta berezia eskainiko diete landa-eremuko ikastetxeei, kontuan hartuta beren hezkuntza-ingurunearen berezitasunak eta landa-eremuetako ikasleek oinarrizko irakaskuntzatik harago hezkuntza-sisteman jarrai dezaten bultzatzeko beharra. Horretarako, hezkuntza-administrazioek kontuan hartuko dute landa-eskolaren izaera espezifikoa, eta haren premia partikularrei erantzuteko eta aukera-berdintasuna bermatzeko beharrezkoak diren antolamendu-baliabideak eta -sistemak emango dizkiote.

2. Lehen hezkuntzan, hezkuntza-administrazioek doako eskola-postu bat bermatuko diete ikasle guztiei beren udalerrian edo ezarritako eskolatze-eremuan.

Aurreko paragrafoan xedatutakoari kalterik egin gabe, oinarrizko hezkuntzan, gomendagarritzat jotzen den landa-eremuetan, haurrak bizilekutik gertu dagoen udalerri batean eskolatu ahal izango dira, irakaskuntzaren kalitatea bermatzeko. Kasu horretan, hezkuntza-administrazioek doan emango dituzte eskola-garraioko zerbitzuak eta, hala badagokio, jantokia eta barnetegia.

Ikasleak ikastetxera garraiatzeko plangintza egiteko, joan-etorrien denbora murriztuko da.

3. Hezkuntza-administrazioek landa-eremuetako ikasleen eskolatzea areagotzea bultzatuko dute derrigorrezkoak ez diren irakaskuntzetan. Era berean, irakaskuntza horien eskaintza dibertsifikatua egingo dute, ingurunearen premiekin lotuta, eta neurri egokiak hartuko dituzte eskaintza horrek kalitatezko prestakuntza eman dezan, batez ere inguruko jarduera eta baliabideekin lotutako lanbide-heziketako programekin, landa-eremuetako bigarren hezkuntzako eta lanbide-heziketako ikastetxeetan.

4. Landa-eremuan aukera-berdintasuna bermatzeko, zentzuzko doikuntza bat egingo da bigarren hezkuntzako ikasleen hautazkotasuna antolatzeko irizpideetan, haien tamaina dela-eta aukera hori murriztua izan dezaketen ikastetxeetan.

5. Hezkuntza-administrazioek landa-eremuko ikastetxeak giza baliabide nahikoekin hornitzea erraztuko dute, eta landa-eremuetako irakasleen prestakuntza espezifikoa sustatuko dute, ikastetxearen hezkuntza-proiektuekiko lotura eta identifikazioa erraztuz. Era berean, landa-eskolari ikasteko materialak eta Interneteko hezkuntza-baliabideak emango dizkiote.

Bestalde, unibertsitateko eta lanbide-heziketako ikasleek landa-inguruneko

 ikastetxeetan praktikak egitea bultzatuko da.

6. Landa-eremuetako eskolatzearen plangintzak baliabide ekonomiko nahikoak izan beharko ditu landa-zentroen sarea mantentzeko, hala eskatzen duten ikasleen garraioa eta jantokia mantentzeko, eta gailu eta sare informatikoen eta telekomunikazioen eta Interneterako sarbidearen ekipamendua mantentzeko”.

5. Bestalde, Landa Ingurunearen Garapen Iraunkorrerako abenduaren 13ko 45/2007 Legeak zioen azalpenean adierazten duenez, landa-eremuetako biztanleek kalitatezko oinarrizko zerbitzu publikoak eskuratzeko neurrietan hezkuntza eta kultura sartzen dira, ikasleekin eta ikastetxeekin lotutako hainbat alderdiri arreta berezia eskainiz, baina baita ekipamendu eta kultura-eskaintza nahikoa mantentzeari dagokionez ere.

Horretarako, legearen 2. artikuluan honako helburu orokor hau ezartzen da:

“c) Kalitatezko oinarrizko zerbitzu publikoak sustatzea, landa-ingurunearen ezaugarri espezifikoetara egokituak, bereziki hezkuntzaren, osasunaren eta herritarren segurtasunaren arloetan”.

Eta 28. artikuluak, hezkuntza-eremuari buruzkoak, honako hau xedatzen du:

“Kalitatezko hezkuntza publikoaren prestazioa areagotzeko, programak honako helburu hauek dituzten neurriak jaso ahal izango ditu:

a) Landa-udalerrietan eskolatze egokiari eustea, haurren eskolatzea hedatzeko, derrigorrezko hezkuntzaren emaitzak hobetzeko eta goi-mailako hezkuntza-mailetarako sarbidea sustatzeko programen bidez, lehentasunezko landa-eremuetako ikasleei eta etorkinei lehentasunezko arreta eskainiz.

Ikasleen aniztasunari arreta ematea eta, bereziki, hezkuntza-premia bereziak eta desgaitasuna duten ikasleei.

b) Ikastetxe publikoetako ekipamendua hobetzea eta handitzea, irakaskuntza arautuko ikasleei arreta egokia emateko, batez ere landa-eremuko udalerri txikietan, eta herritar guztiek kultura-, hezkuntza- eta gizarte-jardueretarako erabiltzea errazteko.

c) Gazteen eta emakumeen lanbide-heziketa indartzea, prestakuntza arautuko programa egokien bidez, lanerako prestakuntzarekin osatuta, batez ere teknologia berrietan eta enplegu deslokalizatuko tekniketan, eta landa-inguruneko enpresetan praktikak sustatuta.

d) Kirol-jarduera sustatzea, kirol-azpiegiturak hobetuz, batez ere lehentasunezko landa-eremuetan, ingurune naturalean kirol-jarduerarako espazioak antolatuz eta jarduera horiek landa-turismoarekin integratzen lagunduz”.

Aipatutako lege-manuen edukiak legitimatu eta eskatu egiten du ekintza positiboko neurriak, desberdinak edo bereziak, aplikatzea zenbait alderditan askotarikoak eta desabantailatsuak izan daitezkeen abiapuntuko egoeren aurrean.

6. Planteatutako kasuan, ikusten da euskaraz irakasten duten Biurruneko ikasleak (D eredua), hezkuntza-aukera hori ingurune hurbilenean ez dagoenez, Iruñeko Iturrama auzoko ikastetxeetan matrikulatu direla (Amaiur HLHI, haur eta lehen hezkuntzan, eta Iturrama BHI, bigarren hezkuntzan eta batxilergoan), 2019/2020 ikasturtea hasi arte ezarritako eskola-zonakatzearen arabera.

Ordutik aurrera, zonakatze hori aldatu egin zen, eta Biurrunen Noaingo (Haur eta Lehen Hezkuntza) San Miguel HLHI eta Mendillorri BHI (Bigarren Hezkuntza eta Batxilergoa) zeuden.

Hala ere, egoera hori aldatuta, ez dago jasota aldaketa gertatu eta berehala jarraitutako onarpen-prozesuetan familia interesdunei argi eta garbi jakinarazi zitzaienik gerora gertatutako egoera hori eta garraio-eskubidearen gaineko eragina. Horrela ondorioztatzen da kexan adierazitakotik (“Bigarren Hezkuntzara pasatzerakoan Hezkuntza Departamentuarekin kontsultatu genuen eskola garraio zerbitzurako, eta hurrengo ikasturterako erabakirik ez zegoela jakinarazi ziguten, eta 2021eko irailean galdetzeko eskatu ziguten”). Ez du bestelako ondoriorik Hezkuntza Departamentuaren txostenean adierazitakoak (ordura arte erreferentzia izan zen Iturrama BHIri horren berri eman zitzaiola adierazi da, baina ez da hortik ondorioztatzen interesdunei helarazi zitzaienik).

Ez dago jasota, halaber, joan den ikasturtera arte, interesdunaren seme-alabetako bat matrikulatuta zegoela eta herrian autobus-zerbitzurik bazegoela, zerbitzu hori jasotzeko eskubiderik ez dagoela azaldu edo frogatu denik, edo zerbitzu hori hutsik dagoenean bakarrik erabiltzeko aukera egon denik.

Gauzak horrela, erakunde honek komenigarritzat jotzen du ikastetxean matrikulatutako ikasleentzako garraio-zerbitzua mantentzea, honako hauek kontuan hartuta: a) landa-eremuko herri txiki bateko ikasleei mesede egingo liekeen neurria izango litzateke; b) aukeratutako institutua, adierazten denaren arabera, aukeratutako irakaskuntza-ereduan udalerritik hurbilen dagoen aukera izango litzateke; c) gainera, Biurruneko ikasleek urteetan matrikulatu duten ikastetxea izango litzateke, d) urteetan emandako garraio-zerbitzua izango litzateke; eta e) atxikipen-ikastetxea aldatu zenean eta seme-alabak bigarren hezkuntzan matrikulatu zirenean, familiei ez zitzaien komunikazio frogagarririk egingo, ordura arte aplikatutako baldintzak mantenduko zirelakoan.

Horregatik, egokitzat jotzen da iradokizun bat egitea, aurreko gogoetetatik ondorioztatzen denaren ildotik.

7. Beraz, eta Nafarroako Foru Komunitateko Arartekoaren erakundea arautzen duen uztailaren 3ko 4/2000 Foru Legearen 34.1. artikuluak ematen dizkion eskumenen arabera, hau jo du beharrezkotzat:

Hezkuntza Departamentuari iradokitzea Biurrun eta Iturrama BHIren arteko eskola-garraioko zerbitzua mantentzeko, gutxienez gaur egun matrikulatuta dauden ikasleek ikastetxean ikasketak amaitu arte, eta, etorkizuneko onarpen-prozesuei begira, familiei zerbitzu horren baldintzatzaileen berri argi eta garbi emateko.

Nafarroako Foru Komunitateko Arartekoaren erakundea arautzen duen uztailaren 3ko 4/2000 Foru Legearen 34.2. artikuluari jarraikiz, eta aginduzkoa betez, Hezkuntza Departamentuak bi hileko epean jakinarazi beharko du ebazpen hau onartzen duen eta, dagokionean, hura betetzeko zer neurri hartu dituen.

Lege-agindu horretan xedatzen denez, aipatutako administrazio publikoak arartekoaren erabakia onartzen ez badu, erakunde honek erabaki dezake gai hori 2023. urteari dagokion urteko txostenean sartzea eta Nafarroako Parlamentuan azaltzea, jarrera hori izan duen administrazio publikoa berariaz aipatuz, baldin eta arartekoaren iritziz erabakia onartzea posible bazen.

Adeitasunez, zure erantzunaren zain,

El Defensor del Pueblo de Navarra

Nafarroako Arartekoa

Patxi Vera Donazar