Partekatu edukia
Euskara
Gaia: Villatuertako Udalaren plantilla organikoan euskara jakitea eskatzen duten lanpostuak ez izateari buruzko eskaera bati ez erantzutea.
Villatuertako alkate
Alkate andrea:
1. 2023ko abuztuaren 30ean, instituzio honek (…) jaunaren kexa bat jaso zuen, Administrazioan Euskaraz Taldearen izenean, Villatuertako Udaleko plantilla organikoari buruz eta argitaratu ondoren aurkeztu zuen eskaera bati erantzun ez izanari buruz.
2. Ondoren, erakunde honek Villatuerta Udalera jo zuen, gai horri buruzko informazio eske.
Udal horrek txosten hau egin du:
“1. (...) jaunak ez zion erantzun 2023. urteko maiatzaren 25ean aurkeztutako eskaerari (gorabehera formala da), eta, horri dagokionez, onartzen da ez duela bete Administrazio Publikoen Administrazio Prozedura Erkidearen urriaren 1eko 39/2015 Legearen 21.1 artikuluan ezartzen duena: “Administrazioa behartuta dago berariazko ebazpena ematera eta jakinaraztera prozedura guztietan, prozedura hasteko modua edozein dela ere”.
Udalak eskaera aurkeztu eta hiru hilabeteko epean eman eta jakinarazi behar zuen planteatutako gaiari buruzko berariazko ebazpena.
Ebazteko eta jakinarazteko betebehar hori ez betetzeari dagokionez, hauxe alegatu da:
i) Apirilaren 3ko 207/2023 Errege Dekretuaren bidez, 2023ko maiatzaren 28rako tokiko hauteskundeetarako eta Ceutako eta Melillako Batzarretarako deialdia egin zen. Hauteskunde Araubide Orokorrari buruzko ekainaren 19ko 5/1985 Lege Organikoaren (HAOLO) 194.2 artikuluak ezartzen duenez, agintaldia amaitutakoan, kargua utzi duten korporazioetako kideek beren eginkizunekin jarraituko dute, soil-soilik administrazio arruntean, harik eta ondorengoak karguaz jabetu arte, eta ezin izango dute, inola ere, gehiengo kualifikatua eskatzen duen erabakirik hartu. Halako erabakia zen etorkizuneko aginduei lotzen zitzaielako; izan ere, 2023. urteko ekainaren 16an udal berria eratu arte itxaron behar zela zirudien.
ii) Hizkuntza-eskakizunak ezartzeko prozedura plantilla organikoa aldatzea da, hau da, aurrekontua onetsi edo aldatzeko prozedura, eta, Nafarroako Toki Administrazioari buruzko Foru Legearen 235. artikuluan xedatutakoaren arabera, urtero onetsi behar da aurrekontua onesten edo aldatzen denean, eta, aurrekontua onesten denean nahiz hura indarrean dagoen bitartean aldatzen denean, horretarako ezarritako izapideak bete beharko dira nahitaez, betiere Nafarroako Aldizkari Ofizialean argitaratzeko izapidea barne.
iii) Hizkuntza-eskakizunak ezartzeko, udalerriko azterketa soziolinguistikoa egin beharko da.
Eskaera aurkezteko uneak eta eskaeran planteatutako gaiei buruz ebaztea zaila izateak (gai horiek Udaleko Osoko Bilkurak ebatzi beharko lituzke nahitaez) eragin zuten eskatzaileari ez erantzutea egoeraren berri emateko, eta haren eskaera Osoko Bilkurak ebatzi beharko luke araudiak eskatutako errekerimenduekin.
2. Eskatutakoaren muinari gagozkiola, plantilla organikoa egokitu beharra dago, herritarrek euskara erabiltzeko duten eskubidea gauzatzeko, Euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legearen 17. artikulua aipatuta hartara. Aipatutako artikulu horretan aitortzen denez, "Herritar guztiek euskara nahiz gaztelania erabiltzeko eskubidea dute Nafarroako Administrazio Publikoei zuzentzeko”. Gainera, eskubide hori bermatze aldera, administrazio publikoek honako hauek gauzatu ahalko dituzte: “a) Urteroko lanpostuen eskaintza publikoan zehaztea zein lanpostutarako izanen den nahitaezkoa euskaraz jakitea; b) Gainerako lanpostuetara iristeko deialdietan euskara jakitea merezimendu moduan baloratzea”.
Villatuertako Udala eremu mistoan sartuta dago 2017. urteko ekainetik hona, eta, beraz, Udalaren Osoko Bilkurak erabaki beharko du, egiten dituen azterlanen arabera, nola bermatu herritarrek euskara erabiltzeko duten eskubide hori Villatuertako Udalarekin.
Nahitaezko hizkuntza-eskakizun elebidunak plantilla organikoan nahitaez jasotzeari dagokionez, argigarria da Nafarroako Administrazio Auzitegiaren 2023ko otsailaren 14ko 00413/23 Ebazpenaren bigarren zuzenbide-oinarrian adierazitakoa.
"Euskararen ezagutza merezimendu moduan baloratzea ez bezala -izan ere, eremu mistoko tokiko erakundeetako plantilla organikoetan sartzea gaur egun ez da nahitaezkoa inongo arauren arabera (ez legezkoa, ez erregelamenduzkoa)-, nahitaezko hizkuntza-eskakizunak nahitaez jaso behar dira plantillan.
Hala ondorioztatzen da, batetik, Langile Publikoen Estatutuaren Testu Bateginaren 19. artikulutik. Hauexek ezarrarazten dizkiete udalei plantilletan "(...), hala badagokio, lanpostuetara sartu ahal izateko egiaztatu behar diren baldintza espezifikoak"; eta, bestetik, Nafarroako administrazio publikoetan euskararen erabilera arautzen duen azaroaren 15eko 103/2017 Foru Dekretuaren 32. artikulutik. Horren arabera, "Eremu mistoko toki entitateek, beren eskumenen esparruan, euskararen ezagutza zein lanpostutan den nahitaezkoa zehatz dezakete eta, orobat, beren plantilla organikoetan ele biko lanpostu horiek zein diren adierazi beharko dute".
"Hala ere, Foru Legeak eremu mistoko herritarrei arreta euskaraz ahoz jasotzeko eskubidea berariaz ez aitortzeak ez du esan nahi hizkuntza horretan idatzizko erantzunak jasotzeko eskubidea baino ez duenik, inoiz interpretatu nahi izan den bezala.
Halaxe da, bai; adibidez, Auzitegi Nagusiaren abenduaren 19ko 430/2018 Epaiak berretsi egin zuen eremu mistoko udal bateko plantilla organiko bat baliogabetu zela, hasiera batean Administrazio Auzitegi honen (NAA) irailaren 18ko 2274/2017 Ebazpenaren bidez egina, ulertzen zuelako plantilla organikoan hizkuntza-eskakizunik ez izateak eragotzi egiten zuela herritarrei benetan bermatzea arreta ahoz ere euskaraz jasotzeko duten eskubidea: "(...) apelatuaren hitzetan, plantilla organikoa deuseza da, "gaztelaniazko hizkuntza-eskakizuna besterik ez baitu ezartzen, eta hori zuzena izan daiteke eremu ez-euskaldunean, ez, ordea, eremu mistoan (...). Hau da, ez da onargarria udal batek eremu mistoan duen lanpostu batek ere euskarazko hizkuntza-eskakizunik ez izatea; izan ere, egoera horrek urratu egiten ditu EAEko herritar hiztunen eskubideak, ezin baitute hizkuntza horretan administraziora jo, 19/1986 FLren 17. artikuluak xedatu bezala".
Egia esan, eskubide horrek ez ditu bere barne hartzen eremu mistoan eremu euskaldunean dituen intentsitatea eta berehalakotasuna. Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiak berak zehazten duenez, eremu mistoko herritarren eskubide bat baino gehiago (baldintzarik gabeko eskubidearen zentzuan), "baliabideen" betebeharra da, hau da, euskarazko ahozko arretaren eskaerari erantzuteko behar diren baliabideak pixkanaka ematea, horretarako behar diren hizkuntza-eskakizunak pixkanaka esleituta.
Baina, intentsitate eta berehalakotasun txikiagoarekin bada ere, badago eremu mistoan ahozko arreta euskaraz jasotzeko eskubidea. Auzitegi Nagusiaren otsailaren 4ko 123/2015 Epaiaren arabera, eremu mistoko ikastetxe publikoetako udal-instalazioetako atezainei eta laguntzaileei euskara jakin dezaten eskatzeari buruzkoaren arabera (aipaturiko epai horren terminoak, funtsean, Nafarroako Auzitegi Gorenaren azaroaren 4ko 281/2019 Epaian errepikatzen dira), “Mendekoei edo funtzionamenduko laguntzaileei esleitutako zereginak kontuan hartuta, ez du garrantzirik Administraziora euskaraz jotzeko eskubidearen (urtarrilaren 27ko 29/2003 Foru Dekretuaren 12-2 artikulua) eta hizkuntza horretan ahoz erantzuteko eskubidearen arteko bereizketak (... )”.
EAEko Justizia Auzitegi Nagusiaren urriaren 11ko 254/2019 Epaiak hauxe azpimarratzen du: “Udalari ez zaio emaitzaren betebehar zuzenik ezartzen, baizik eta aipatutako eskubide indibidualak betetzeko helburuak lortzera bideratutako bitartekoen betebeharra. (...) Aipatutako eskubideak gauzatu ahal izateko adina izan behar du, euskarazko ikastetxe batean funtzionarioaren eta herritarraren arteko ahozko komunikazioaren maiztasuna eta garrantzia kontuan hartuta". Eta azken epai horrek, era berean, garrantzizko ñabardura bat dakar: "(...) Azken finean, diskrezio-ahala egikaritzeaz ari gara, aipatu berri ditugun printzipioek eta helburuek zedarritua hain zuzen, baina organo jurisdikzionalak ezin du Administrazioa ordezkatu, eta zehaztu zein lanpostutan eskatu behar den, nahitaez, euskaraz jakitea; bai, ordea, ikastetxe desberdinetan daudenen artean, gehiago edo gutxiago (AAJLren 71-2 artikulua)” (horiek eta gainerako azpimarratuak gureak dira).
Gai horri dagokionez, bereziki argigarria da Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren abenduaren 12ko 716/2012 Epaia, NAAren (Hirugarren Atala) azaroaren 15eko 10509/2011 Ebazpena berresten duena hain zuzen:
"(...) Nafarroako Administrazio Auzitegiak gaiaren muina aztertzen du, baina bestela ezin zitekeen bezala, Nafarroan euskararen erabilera arautzen duen araudia eta, zehazki, 18/1986 Foru Legea abiapuntu hartuta, otsailaren 10eko 29/2003 Foru Dekretuarekin lotuta dagoena. Horrek lotura du Eskualdeetako eta Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutunaren (2001. urtean berretsia) 7. artikuluarekin. Aipaturiko gutun horrek, NAAk berak aitortzen duen bezalaxe, helburu eta printzipio orokor batzuk jasotzen ditu, eta, horietan, Administrazioak eskualdeko hizkuntzen eta hizkuntza gutxituen arloko bere politika eta legeria oinarritu behar ditu. Hori aipatutako gutunaren 10. artikuluarekin lotu behar da, bertan esaten baita eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntza hiztun kopuru jakin batek hitz egiten duen lurralde-barrutietan, hizkuntza horiek eskubidea dutela beren ahozko edo idatzizko eskaerak hizkuntza gutxituan aurkezteko. NAAren ustez, gutun hori ez da adierazpen programatiko hutsa, benetako arau juridikoa baizik, eta horren erabilera barne-zuzenbideko manuetan egokitu behar da. Horretarako, Konstituzio Auzitegiaren 2005eko apirilaren 19ko Auto bat aipatzen du, Eskualdeetako edo Eremu Urriko Hizkuntzen Europako Gutun honi buruzkoa, behar bezala berretsitako eta ofizialki argitaratutako Nazioarteko Ituna den aldetik, eta Barne Ordenamendu Juridikoan integratzen dira. Horren guztiaren arabera, NAAk uste du Administrazioak, kasu honetan bezala, hori egiteko baliabide nahikoak baditu, ahal den guztia egin behar duela euskarazko ahozko eskaerak ulertzeko gai den langileren bat egon dadin herritarrekin izaten den komunikazioa normalean modu horretan gauzatzen den eremu publikoetan, edo idatziz egin beharrean, betiere eremu mistoan graduagarritasun-irizpideak bete behar ditugula kontuan hartuta; hartara, Nafarroako Justizia Auzitegi Gorenaren otsailaren 4ko epai bat ere aipatzen da. Eta, azaldutako guztia kontuan hartuta, ondorioztatzen da Administrazioak eremu horretan lan egiten duten langileen ehuneko egokia zehazteko betebeharra duela.
Horren ondorioz, Udalaren Osoko Bilkurak berak zehaztu beharko du une bakoitzean zein langilek eman beharko dion herritarrari administrazioarekin euskaraz jarduteko aukera. Nolanahi ere, kontuan hartu behar da ezen Villatuertako Udala 2017. urteaz geroztik eremu mistoan dagoela, Osoko Bilkurak kideen legezko kopuruaren gehiengo osoz hartutako erabakia dela bide besterik gabe, une jakin batean, baina ez zen azterketa soziolinguistikorik eskatu horretarako.
Orain arte, ia ez da euskaraz arreta emateko beharrik izan, eta Gizarte Zerbitzuen Mankomunitatean modu mankomunatuan kontratatutako euskara-teknikari batek eta hizkuntza hori ulertzen duen administrari laguntzaileak konpondu dute. Hortaz, "a priori" (...) jaunak egindako hizkuntza-eskakizunen eskaera erabat neurrigabea da, eta apetatsua, ez baita inolako argudiorik ematen. (...) jaunak bere planteamenduarekin lortu nahi duena hauxe da: ia euskaraz hitz egiten ez den udalerri batean, nahiz eta pertsona batzuek maila akademikoan batez ere euskaraz hitz egiten duten, bere plantilla organikoa aldatzea, horren zati handi bat hizkuntza horretan komunikatu behar izateko, aurretik zeudenak alde batera utzita, hala nola egungo langile gehienek euskaraz ez jakitea. Lehen esan bezala, egungo baliabideak eta lortu beharreko helburuak hartu behar dira kontuan. Gainera, azkenean herritarrek legearen aurrean duten berdintasunaren aurkakoa izango litzateke. Izan ere, eremu mistoan, herritarrekin euskaraz komunikatzeko benetako beharra alde batera utzita, langile guztiek hizkuntza horri buruz hitz egiten amaitu beharko lukete.
Bestalde, hizkuntza-eskakizun jakin batzuk eskatzen dira langile batzuentzat, hala nola idazkariarentzat, 248.2.b artikuluan plaza horren hizkuntza-eskakizuna ez-elebidun definitu zuenean. Gai hori jasota dago Toki Administrazio eta Despopulazio zuzendari nagusiaren abenduaren 1eko 679/2022 Ebazpenean; horren bidez, Nafarroako Foru Komunitateko Administrazioak emandako gaikuntza lortzeko deialdia eta Nafarroako toki entitateetako Idazkaritza eta Kontu-hartzailetzako lanpostuetarako sarbidea onetsi da, merezimendu-lehiaketaren salbuespenezko sistemaren bidez.
Gainera, Ararteko horren txosten askotan baztertu egin da eremu mistoko idazkariek profil hori eduki beharra.
Euskara merezimendu moduan ezagutzeari dagokionez, argigarria da Nafarroako Administrazio Auzitegiaren 2023ko otsailaren 14ko 00413/23 Ebazpenaren lehenengo zuzenbide-oinarrian adierazitakoa. Hona hemen:
"Nafarroako Toki Administrazioari buruzko uztailaren 2ko 6/1990 Foru Legearen VII. titulua aldatzen duen martxoaren 17ko 4/2011 Foru Legeak emandako bertsioaren arabera, NTAFLren egungo 235.1 artikuluak xedatzen duenez, “Toki entitate bakoitzak bere plantilla organikoan adierazi beharko ditu plazen eta lanpostuen ezaugarriak, Euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legea eta hura garatzeko araudia aplikatuz kontuan hartzen direnak barne. Langile horiek hartzeko prozedurak ezaugarri horietara egokituko dira”.
Zer ezarri du, horri dagokionez, 18/1986 Foru Lege horrek?
Honela dio 17. artikuluak:
“Herritar guztiek euskara nahiz gaztelania erabiltzeko eskubidea dute Nafarroako administrazio publikoei zuzentzeko. Eskubide horren erabilera bermatzeko, administrazio horiek honako hauek egin ahal izango dituzte:
a) Urteroko lanpostuen eskaintza publikoan adierazi zein lanpostutarako izanen den nahitaezko euskaraz jakitea.
b) Gainerako lanpostuetara iristeko deialdietan euskararen ezagupena merezimendutzat baloratzea”.
Foru lege horretatik ondorioztatzen da eremu mistoan funtzio publikoan sartzeko merezimendu moduan euskararen ezagutza baloratzeak ez duela zertan aurrez ezarri plantilla organikoan. Foru legea kasuan kasuko lanpostuak betetzeko deialdiei baino ez datxekie.
Eta zer ezartzen du, horri dagokionez, 18/1986 Foru Lege hori garatzeko araudiak?
Gaur egun, ezer ez. Arrazoi sinplea da: Nafarroako administrazio publikoetan euskararen erabilera arautzen duen azaroaren 15eko 103/2017 Foru Dekretuan eremu mistoan euskara merezimendu moduan baloratzeko ehunekoei buruz jasotzen den erregulazioa baliogabetu egin zuen Auzitegi Nagusiaren irailaren 27ko 216/2019 Epaiak.
Foru Dekretu horren 33. artikuluaren arabera: “Euskararen ezagutza nahitaezkotzat jo ez den eremu mistoko toki entitateetan, euskara merezimendutzat hartzea erabaki bada, hari balorazio gehigarria emateko Nafarroako Foru Komunitateko Administraziorako 31. artikuluan ezarritako balioak har daitezke erreferentzia moduan”. 31. artikuluan jasotako baremoari buruzko aipamen hori ez zen loteslea, borondatezkoa baizik.
31. artikulu hori toki erakundeentzat loteslea ez zenez gero, toki erakunde jakin batek erabakitzen bazuen merezimendu moduan baloratzea “% 7, oposizio-lehiaketa batean gainerako merezimenduen baremoari esleitutako puntuazioari dagokionez”, edo “% 6, gainerako merezimenduen baremoari esleitutako puntuazioari dagokionez”, lehiaketa batean (103/2017 Foru Dekretuaren 31. artikuluaren baldintza beretan), arrazoiz ondoriozta zitekeen ez zuela hori egiten “Euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legearen eta hura garatzeko araudiaren aplikazioan” (nahitaezko baldintza merezimendu hori plantillan islatu behar izateko, NTAFLren 235.1 artikuluaren arabera), baizik eta bere borondatez.
Baina horri buruzko edozein zalantza juridiko erabat uxatzen da aipaturiko 31. artikulu hori osorik baliogabetzen delako, Nafarroako Auzitegi Nagusiaren irailaren 27ko 216/2019 Epaiaren ondorioz. 103/2017 Foru Dekretuaren 33. artikuluan 31. artikulu horri egiten zaion erreferentzia, hasieratik izaera loteslerik ez zuena hain zuzen ere, orain edukirik gabe geratzen da.
Are gehiago: gaur egun ba al dago indarrean dagoen beste arauren bat, NTAFLren 235.1 artikuluan aipatutakoez bestelakoa (hau da, 18/1986 Foru Legeaz eta horren erregelamendu bidezko garapenaz bestelakoa, 103/2017 Foru Dekretua), eta horretatik, nolabait, merezimendu hori plantilla organikoetan jasotzearen aldeko interpretazioa atera nahi da?
Ezta ere. Aitzitik, abuztuaren 30eko 251/1993 Legegintzako Foru Dekretuak, Nafarroako Herri Administrazioen Zerbitzuko Enplegatuen Estatutuaren testu bateginaren 19. artikuluan (EPTB), hau xedatzen du: “Nafarroako Administrazio Publikoek lanpostuak, behar bezala sailkatuak, eta besteak beste hauexek ere adieraziko dira: atxikitako maila eta, hala denean, lanpostuak eskuratu ahal izateko egiaztatu beharreko berariazko beharkizunak, hauek adierazita: a) Zer mailatara atxikitzen diren eta, hala badagokio, horietara iritsi ahal izateko egiaztatu behar diren betekizun espezifikoak”. Ongi erreparatu honi: "eskakizunak"; ez, ordea, merezimenduak (hau da, nahitaezkoak ez direnak).
Horrenbestez, egungo araudiak ez du jada ahalbidetzen, inola ere, merezimendu hori plantilla organikoetan nahitaez sartu behar izatea, orduan indarrean zegoen erregulazioaren interpretazio hedakorrean oinarrituta betiere, Auzitegi Nagusiaren abenduaren 19ko 430/2018 Epaiak berretsitako irailaren 18ko 2274/2017 Ebazpenak (Bigarren Atala) defendatzen zuen bezala.
Laburbilduz, gaur egun ez dago aipaturiko merezimendu hori toki erakundeen plantilla organikoetan sartzeko betebeharra dakarren indarreko araudirik. Eta berriro esan behar da Euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legearen 17. artikuluak toki entitateei aitortzen diela "Merezimendu moduan baloratzea euskara jakitea gainerako plazetara sartzeko deialdietan"; ez, ordea, plantilla organikoetan (balorazio hori horietan aurreratzeko udal ahalmenari kalterik egin gabe, soilik baldin eta udalak hala erabakitzen badu)."
Aurreko horretatik ondorioztatzen da (...) jaunak eskatu duela Villatuertako Udaleko plantilla organikoak merezimendu ezartzea lanpostu guztietan euskara jakitea, baina eskaera horrek ez duela oinarririk, eta Udalbatzaren Osoko Bilkurak erabakiko duela, nahi izanez gero, plantilla organikoa onartuta.
3. Administrazio Publikoen Administrazio Prozedura Erkidearen urriaren 1eko 39/2015 Legearen 21.1 artikuluan jasotzen denaren arabera, Administrazioa “behartuta dago berariazko ebazpena ematera eta jakinaraztera prozedura guztietan, edozein dela ere prozedura hasteko modua”.
Lege beraren 21.2 artikuluak ezarri duenez, "berariazko ebazpena jakinarazteko gehieneko epea dagokion prozedura erregulatzen duen arauak finkatuko du"; eta 21.3 artikuluak ezarri duenez, "prozeduretako arauek gehieneko eperik finkatzen ez badute, hiru hilabetekoa izango da".
Bestalde, horri berari buruz, Nafarroako Toki Administrazioari buruzko uztailaren 2ko 6/1990 Foru Legeko 318. artikuluak ezartzen du “toki entitateek zuzentzen zaizkien eskari guztiak –haien eskumenekoak direnak– ebatzi eta jakinarazi behar dituztela”.
Kasu honetan, kexaren egileak dio Villatuertako Udalaren plantilla organikoa argitaratu ondoren, 2023ko maiatzaren 21ean eskaera bat egin ziotela toki erakunde horri, baina ez duela erantzunik jaso.
Kexaren egileak adierazitakoa ez da eztabaidagarria udal-txostenean. Izan ere, erantzunik eza aitortzen da eta horren arrazoiak azaltzen dira (funtsean, ekainaren 28an toki hauteskundeak egitearen ondoriozko behin-behineko egoera aipatzen da, baita osoko bilkuraren esku-hartzea beharrezkoa dela ere, hain zuzen ere sortutako gaiak ebazteko).
Arrazoi horiek, udalaren omisioa testuinguruan kokatu ez ezik, ez dute alde batera uzten herritarraren instantziari buruz ebazteko betebeharra, eta, beraz, hura egin zenetik igaro den denbora ikusita, bidezkoa da horri buruzko oroigarria egitea.
4. Gaiaren funtsari dagokionez, kexaren egileak azaldu du ezen Villatuerta Euskararen Foru Legeak eratzen duen eremu mistoan dagoela eta, udal plantilla organikoan, lanpostu bakar batean ere ez dagoela ezarrita aipaturiko hizkuntza hori jakitea eskakizuna denik, ezta sartzeko merezimendua denik ere.
Udal txostenak, Nafarroako Administrazio Auzitegiaren ebazpen jakin batzuk aipatuta, argudiatzen du merezimendu modutzat baloratzea ez dela beharrezkoa plantilla organikoan agerraraztea, ezagutza betekizun gisa eskatzearekin gertatzen den ez bezalaxe.
5. Euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legearen 1.2.a) artikuluan, bere helburuetako bat bezala aitortzen da “herritarrek euskara jakin eta erabiltzeko duten eskubidea babestea”.
Eremu mistoan (horren barruan dago Villatuerta) euskara erabiltzeari dagokionez, aipaturiko Foru Legearen 17. artikuluan honako eskubide hau aitortzen da: “Herritar guztiek eskubidea dute euskara zein gaztelania erabiltzeko Nafarroako administrazio publikoei zuzentzeko”. Gainera, eskubide hori bermatzeko, hauxe aurreikusten du administrazio publikoek“: a) Urteroko lanpostuen eskaintza publikoan zehaztea zein lanpostutarako izanen den nahitaezkoa euskaraz jakitea; b) Gainerako lanpostuetara iristeko deialdietan euskara jakitea merezimendu moduan baloratzea”.
Arau horiek garatzeko, Nafarroako administrazio publikoetan, beren erakunde publikoetan eta menpeko dituzten zuzenbide publikoko entitateetan euskararen erabilera arautzen duen azaroaren 15eko 103/2017 Foru Dekretuaren 3.1.b) artikuluan, bere funtsezko helburuen artean, hauxe identifikatzen du: “Eremu mistoan, gauzagarri egitea herritarrek duten eskubidea euskaraz nahiz gaztelaniaz zuzentzeko Nafarroako administrazio publikoengana, beren erakunde publikoengana eta menpeko dituzten zuzenbide publikoko entitateengana”.
Administrazioak bere burua antolatzeko duen ahalmenaren barruan sartzen da zehaztea nola bermatzen duen euskaraz arreta jasotzeko eskubidea, legeetan ezarritako kasuen barruan.
Kexaren xede den kasuan ageri denez, plantilla organikoko plazetako batek ere ez du eskatzen euskara jakitea. Eta udalak adierazitakotik ez da ondorioztatzen ezagutza hori lanpostuaz jabetzeko merezimendutzat hartu denik edo hartuko denik (aipaturiko haztapen hori zer tresnatan gauzatzen den alde batera utzita, plantillan, sartzeko eta lanpostuak hornitzeko deialdietan, gaiari buruz onar daitekeen tokiko araudian eta abarretan).
Hori ikusita, tokiko erakundeak bere burua antolatzeko duen gaitasuna ukatu gabe, erakunde honek egoki ikusten du gomendio bat egitea, Villatuertako Udalak beharrezko neurriak har ditzan herritarrek administrazioarekin euskaraz hitz egiteko duten eskubidea bermatu ahal izateko.
6. Ondorioz, eta Nafarroako Arartekoari buruzko uztailaren 3ko 4/2000 Foru Legeko 34.1 artikuluak esleitu dizkidan ahalmenak erabiliz, jarraian azaldutakoa beharrezkoa dela ebatzi dut:
a) Villatuertako Udalari gogoraraztea herritarren eskaerak ebazteko duen legezko betebeharra.
b) Herritarrek administrazioari euskaraz zuzentzeko duten eskubidea bermatzeko beharrezko neurriak har ditzala gomendatzea Villatuertako Udalari.
Nafarroako Foru Komunitateko Arartekoaren erakundea arautzen duen uztailaren 3ko 4/2000 Foru Legearen 34.2. artikuluari jarraikiz, eta aginduzkoa betez, Villatuertako Udalak bi hileko epean jakinarazi beharko du ebazpen hau onartzen duen eta, dagokionean, hura betetzeko zer neurri hartu dituen.
Lege-agindu horretan xedatzen denez, aipatutako administrazio publikoak arartekoaren erabakia onartzen ez badu, erakunde honek erabaki dezake gai hori 2023. urteari dagokion urteko txostenean sartzea eta Nafarroako Parlamentuan azaltzea, jarrera hori izan duen administrazio publikoa berariaz aipatuz, baldin eta arartekoaren iritziz erabakia onartzea posible bazen.
Adeitasunez, zure erantzunaren zain,
El Defensor del Pueblo de Navarra
Nafarroako Arartekoa
Patxi Vera Donazar
Partekatu edukia