Ebazpenak

Nafarroako Erdialdeko Kirol eta Zerbitzu Soziokulturalaren Mankomunitateko presidentea

Presidente jauna:

1. 2023ko uztailaren 3an, instituzio honek [..] jaunaren idazki bat jaso zuen, Administrazioan Euskaraz Taldearen izenean. Horren bidez, kexa bat aurkeztu zuen Nafarroako Erdialdeko Kirol eta Zerbitzu Soziokulturalaren Mankomunitatearen plantilla organikoari buruzko instantzia bati ez erantzuteagatik.

Idazki hartan, hauxe zioen:

a) 2023ko otsailaren 27an, Nafarroako Erdialdeko Kirol eta Zerbitzu Soziokulturalaren Mankomunitatearen plantilla organikoa argitaratu zen Nafarroako Aldizkari Ofizialean.

b) 13 lanpostuetatik batek ere ez du hizkuntza-eskakizunik, eta euskara ez da merezimendu gisa aipatzen.

c) 2017tik, Garinoain, Puiu eta Tafalla eremu mistoan daude.

d) Horregatik, 2023ko martxoaren 22an instantzia bat aurkeztu zuten, plantilla organikoa egokitzeko eskatuz, herritarrek Mankomunitatera jotzean euskara erabiltzeko duten eskubidea gauzatzeko, koordinatzaileari eta begirale guztiei C1 hizkuntza-eskakizuna esleitzeko, eta hori guztia kontuan hartzeko lanpostu horiek betetzeko etorkizuneko deialdietan.

e) Igarotako denbora gorabehera, ez dute erantzunik jaso.

2. Ondoren, erakunde honek Nafarroako Erdialdeko Kirol eta Zerbitzu Soziokulturalaren Mankomunitatera jo zuen, gai horri buruzko informazio eske.

Honako hau jartzen du jaso genuen txostenean:

“Euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legea da Nafarroako hizkuntza zonifikazioa jasotzen duena, eta hiru eremu ezartzen ditu: eremu euskalduna, eremu mistoa eta eremu ez-euskalduna. Mankomunitatearen egoitza Tafallan dago, eta eremu mistoan zein eremu ez-euskaldunean dauden herriei ematen die zerbitzua. Lege horren arabera, aipatutako hiru eremuetako herritarrek eskubidea dute Nafarroako berezko hizkuntzak erabiltzeko Administrazio Publikoei zuzentzeko, foru lege horretan bertan ezarritakoaren arabera, eta Administrazioei eskatzen zaie eremu bakoitzean neurri desberdinak har ditzatela, hainbat modutan eta mailatan eraginkorra izan dadin.

Horrela, herritarrek, Nafarroako administrazio publikoei zuzentzeko orduan, eremu mistoan euskara zein gaztelania erabiltzeko duten eskubidea zehazten da, eta horri lotuta, aipatutako Foru Legearen 17. artikuluak hau jasotzen du, zehazki eremu mistoan euskara erabiltzeari dagokionez: “Herritar guztiek euskara nahiz gaztelania erabiltzeko eskubidea dute Nafarroako Administrazio Publikoei zuzentzeko”.

Eskubide honen erabilera bermatzeko, aipatutako administrazioek honako hau egin dezakete:

a) Urteroko lanpostuen eskaintza publikoan zehaztea zein lanpostutarako izanen den nahitaezkoa euskaraz jakitea.

b) Gainerako lanpostuetara iristeko deialdietan euskara jakitea merezimendu moduan baloratzea.

Eremu ez-euskaldunerako, legeak honako hau baino ez du ezartzen:

“18. artikulua.

Aitortu egiten da herritarrek Nafarroako Administrazio Publikoetara euskaraz zuzentzeko eskubidea dutela. Azken hauek interesatuei gaztelaniarako itzulpena eska diezaiokete, edo 9. artikuluan aurreikusitako itzulpen zerbitzuak erabili.”

Nafarroako Administrazio Lokalari buruzko uztailaren 2ko 6/1990 Foru Legeak, 235. artikuluko bat eta bi idatz zatietan honako hau ezartzen du: “1. Toki entitate bakoitzak bere plantilla organikoan adierazi beharko ditu plazen eta lanpostuen ezaugarriak, Euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legea eta hura garatzeko araudia aplikatuz kontuan hartzen direnak barne. Langile horiek hartzeko prozedurak ezaugarri horietara egokituko dira.

2. Toki entitateetako plantilla organikoak urtero onetsi beharko dira, aurrekontua onestearekin batera. Onesteko eta hura indarra dagoen bitartean aldatzeko, aurrekontuetarako ezarritako tramiteak bete beharko dira, Nafarroako Aldizkari Ofizialean argitaratzea ere barne.”

Plantilla organikoak Nafarroako Administrazio Publikoek onartu beharko dituzte abuztuaren 30eko 251/1993 Legegintzako Foru Dekretuaren (Nafarroako Administrazio Publikoen zerbitzuko Langileen Estatutuaren Testu Bategina onartzen duena) 19. artikuluan zehaztutakoaren arabera. Plantilla horietan zerrendatuko dira, behar bezala sailkatuta eta zein lanpostutara atxikita dauden adierazita, eta hala badagokio, horiek eskuratu ahal izateko egiaztatu behar diren baldintza espezifikoak ere adieraziko dira, 34. eta 35. artikuluetan ezarritakoaren arabera izendapen askez bete daitezkeenak eta 40.3 artikuluan ezarritako ordainsari osagarriak erregelamenduz esleituta dituztenak.

2017an, azaroaren 15eko 103/2017 Foru Dekretua onartu zen, euskararen erabilera arautzen duena Nafarroako administrazio publikoetan, beren erakunde publikoetan eta menpeko dituzten zuzenbide publikoko entitateetan. Dekretu horrek, hirugarren artikuluko b) idatz zatian, eremu mistorako funtsezko helburutzat jasotzen du gauzagarri egitea herritarrek duten eskubidea euskaraz nahiz gaztelaniaz zuzentzeko Nafarroako administrazio publikoetara.

Bestalde, azaroaren 15eko 103/2017 Foru Dekretuaren 32. eta 33. artikuluetan honako hau ezartzen dute eremu mistoan dauden toki entitateentzat:

“32. artikulua. Eremu mistoko toki entitateek, beren eskumenen esparruan, euskararen ezagutza zein lanpostutan den nahitaezkoa zehatz dezakete eta, orobat, beren plantilla organikoetan ele biko lanpostu horiek zein diren adieraziko dute.”

“33. artikulua: Euskararen ezagutza nahitaezkotzat jo ez den eremu mistoko toki entitateetan, euskara merezimendutzat hartzea erabaki bada, hari balorazio gehigarria emateko Nafarroako Foru Komunitateko Administraziorako 31. artikuluan ezarritako balioak har daitezke erreferentzia moduan.”

Bestalde,aipatutako foru dekretuak eremu ez-euskaldunerako honako hau dio:

“36. artikulua. Ele biko lanpostuak.

Herritarrak eremu ez-euskalduneko administrazio publikoetara euskaraz zuzendu ahal izateko, eremu ez-euskalduneko toki entitateek, beren eskumenen esparruan, zehatz dezakete zein lanpostutan izanen den nahitaezkoa euskara ezagutzea eta beren plantilla organikoetan lanpostu elebidun horiek zein diren adieraziko dute.

37. artikulua. Merezimendu moduan baloratzea.

Lanposturen batean euskararen ezagutza merezimendutzat hartzea erabaki duten eremu ez-euskalduneko toki entitateek, hari balorazio gehigarria emateko Nafarroako Foru Komunitateko Administraziorako 35. artikuluan ezarritako balioak har ditzakete erreferentzia moduan.”

Beraz, adierazi behar da, lehen aipatutako araudiaren arabera, toki entitateek urtero onartu beharko dutela beren plantilla organikoa, eta plantilla horretan sartuko direla haien ezaugarriekin osatzen dituzten plazak, bai eta sartzeko egiaztatu behar diren baldintza zehatzak ere. Zehazki, eremu mistoan dauden toki entitateen kasuan, erakunde horiek zehaztu ahal izango dute zein lanpostutan den nahitaezkoa euskara jakitea edo zein lanpostutan baloratuko den merezimendu gisa. Nolanahi ere, euskararen ezagutza nahitaezkoa den edo merezimendu gisa baloratu daitekeen lanpostu batzuk zehazteko aukera lanpostuen banakako balorazio arrazoitua, arrazionala, proportzionala eta egokia egin ondoren egin beharko da, lanpostuen ezaugarriak, garatu beharreko eginkizunak eta bete beharreko errealitate soziolinguistikoa kontuan hartuta, Nafarroako Administrazio Auzitegiak 495/2021 Ebazpenean adierazi bezala. Gainera, Iruñeko Administrazioarekiko Auzien 2. zenbakiko Epaitegiaren martxoaren 30eko 67/2020 Epaiak adierazten duenez (horren bidez ebazten da Nafarroako Administrazio Auzitegiaren 2018ko irailaren 14ko 1785 Ebazpenaren aurka jarritako errekurtsoa; ebazpen horrek zati batean onetsi zuen Berriobeitiko Udalaren osoko bilkuraren erabakiaren aurka jarritako gora jotzeko errekurtsoa, eta, horren bidez, behin betiko onetsi zen 2018ko plantilla organikoa), kontuan hartu beharko dira lanpostu bakoitzak betetzen duen zerbitzua eta eginkizun publikoan sartzeko eskubidea, eta beharrezkoa izango da bi eskubide taldeak uztartzea eta bateratzea, honako printzipio orokor honen arabera: euskararen ezagutza merezimendu ez baztertzaile gisa baloratu ahal izatea, eta administrazio eskudunak lanpostu jakin batzuetarako dagokion autonomia erkidegoko hizkuntza koofizialaren ezagutza frogatzat hartzea.

Nafarroako Administrazio Auzitegiak eta Nafarroako Administrazioarekiko Auzien Epaitegiek behin eta berriz adierazi dute lanpostuei buruz ematen ari diren erabakietan, banaka, arrazoituta eta proportzionalki baloratu behar dela euskara jakitea nahitaezkoa den edo merezimendu gisa baloratu behar den Nafarroako eremu mistoko toki entitateetan sartzeko.

Nafarroako Administrazio Auzitegiak, lehen aipatutako martxoaren 11ko 00495/21 Ebazpenaren bidez, ebatzi zuen 20-01234 zenbakiko gora jotzeko errekurtsoa (Uharteko Udalak 2020rako plantilla organikoa behin betiko onartzeari buruz hartutako erabakiaren aurka jarritakoa). Errekurtsoan aipatutako erabaki hori udal horretako plantilla organikoan jasotako lanpostuen hizkuntza eskakizuna zehazteari buruzkoa da, eta Nafarroako eremu mistoan ere badago. Hona hemen, besteak beste, aipatzen dituen alderdiak:

“...Aplikatu beharreko araudi hori kontuan hartuta, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren irailaren 27ko 216/2019 Epaiaren zati bat jaso behar dugu hemen: "ZORTZIGARRENA.- (...).

7.- Lehenik eta behin esan behar dugu hemen aurkaratzen den erregulazioan, eremu mistoan eta zerbitzu zentraletan derrigorrezko eskakizunik ez duen edozein lanpostutarako euskara merezimendu gisa baloratzeko aginduzko aplikazioak (31. eta 39. artikuluak) diskriminazioa dakarrela Funtzio Publikoko lanpostuen horniduran. Diskriminazio hori ez dator bat hizkuntzaren balorazioan arrazionaltasun eta proportzionaltasun printzipioekin, merezimendu hori, agian, garrantzitsua ez den lanpostuetan, bete beharreko funtzioen eta dagokion lurralde eremuko errealitate soziolinguistikoaren arabera (Euskararen Foru Legeko hizkuntza eremuak).

a) Nafarroako Kontseiluaren Irizpenak argi eta garbi adierazten duen bezala, sala honek eman ditu dagoeneko aipatutako ildotik bideratutako erabakiak.

b) Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren 2004ko maiatzaren 20ko 590/2004 Epaiak (427/2003 Errek.) honako hau adierazi zuen 29/2003 Dekretua zela-eta: "..... eta hemen aurreko xedapenaren esanahia argitu daiteke, euskara merezimendutzat jotzeak duen borondatezko izaerari erreferentzia egiten baitzaio, eta horrek, azken batean, ideia honetan sakontzen duela dirudi: ez dago merezimendu hori ezinbestean baloratu behar dela ezartzen duen aurretik definitutako lanposturik, baina hori erabat argi dago, merezimendu hori sartzea, esan bezala, lanpostu bakoitzaren ezaugarrien araberakoa izango baita kasu bakoitzean, eta ezin izango da aldez aurretik definitu..... Hori dela eta, kontuan hartu behar da "borondatez" terminoa interpretatzeak ez dakarrela inolako ahalmen diskrezionalik merezimendu horien balorazioa ezartzeko; aitzitik, lanpostu bakoitzaren inguruabarren araberako ahalmen gaikuntza dago, eta errealitate horrek behar bezalako erantzuna izan behar du, deialdi bakoitzaren oinarrietan euskararen ezagutzaren merezimendu gisa baloratzeko eskatzen den lanpostu bakoitzaren merezimenduak zehaztean." Ildo beretik, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren 2004ko uztailaren 30eko 812/2004 Epaian (1063/2003 Errek.) ageri da borondatezko balorazioa ez dela Administrazioaren eskumeneko ahalmen bat, baizik eta lanpostuaren ezaugarrien arabera egin behar duela balorazio hori.

c) Horregatik, ondoriozta dezakegu, aginduzko eskakizun horrek ez duela aintzat hartzen lanpostuaren ezaugarrien, garatu beharreko funtzioen eta aintzat hartu beharreko errealitate soziolinguistikoaren araberako balorazio indibidualik, arrazionalik, proportzionalik eta egokirik. Hori dela eta, xedapen hori baztertzailetzat jo behar da lanpostuak betetzeari dagokionez (lanpostuak betetzeko sistema edozein dela ere) bai eta neurriz kanpokotzat ere. Izan ere, Espainiako Konstituzioaren 14. eta 23. artikuluak urratu dira eta Euskararen Foru Legearen hizkuntza eremuen araubide juridikoa hautsi da (sala honek berak interpretatu bezala), ondorioz, horiek balio gabeko bihurtu dira.

d) Puntu honetan, baztertu egin behar dugu Nafarroako Gobernuaren alegazioa, hots, euskararen ezagutza oposizio lehiaketa bidez sartzeko sistemetan eta merezimendu lehiaketetan bakarrik hartzen dela kontutan eta inoiz ez oposizio bidez sartzeko sisteman; ez du garrantzirik aurreko ondoriorako. Izan ere, horrek ez du eragozten aurretik atera dugun ondorioa, alegazio horrek ez baitauka garrantzi juridikorik hemen jorratzen dugun alderdiari dagokionez".

Bada, aipatutako araudiarekin eta aurreko zuzenbideko oinarrian adierazitakoarekin bat etorriz, eta orain ere zati batean jasotako epai judizialak adierazitako doktrinarekin bat etorriz, adierazi behar dugu Uharte dagoen Eremu Mistoa delakoan, euskararen ezagutza derrigorrezkotzat jo ez den lanpostuetarako, bidezkoa dela eta litekeena dela toki entitateak hori merezimendutzat hartzea.

Hala ere, eremu misto horretan derrigorrezko eskakizunik ez duen edozein lanpostutarako euskara merezimendu gisa baloratzeak diskriminazio bat eragingo luke, eta irailaren 27ko 216/2019 Epaiaren arabera: “Diskriminazio hori ez dator bat hizkuntzaren balorazioan arrazionaltasun eta proportzionaltasun printzipioekin, merezimendu hori, agian, garrantzitsua ez den lanpostuetan, bete beharreko funtzioen eta dagokion lurralde eremuko errealitate soziolinguistikoaren arabera (Euskararen Foru Legeko hizkuntza eremuak)”.

Horrela, euskara merezimendu gisa baloratzeko eremu mistoko toki entitate batek bere nahitaezko ezagutza eskatzen ez den lanpostuetan erabakitzea ez da Administrazioaren erabateko ahalmen diskrezionala, eta Administrazioak lanpostuaren ezaugarrien arabera baloratu beharko du hori.

Azken batean, eta Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren irailaren 27ko 216/2019 Epaiak adierazten duen bezala, beharrezkoa da eremu mistoan euskara merezimendu gisa baloratzeko, aldez aurretik balorazio indibiduala, arrazionala, proportzionala eta egokia izatea, lanpostuaren ezaugarrien, garatu beharreko funtzioen eta artatu beharreko errealitate soziolinguistikoaren arabera.

Kasu honetan, Uharteko Udalaren 2020ko plantilla organikoari dagokionez, bertan jasota dago euskara nahitaezko baldintza gisa eskatzen ez den bereizketarik gabeko lanpostu guztietarako, merezimendu gisa baloratuko dela (% 5 edo % 10). Hau da, ez dago euskara merezimendu gisa baloratzen ez duen lanposturik (nahitaezko gisa ezartzen dutenez gain), eta hori ezin da arrazionaltzat eta proportzionaltzat jo.

Beste alde batetik, espedientean ez dago jasota lanpostuen balorazio indibidual, arrazional, proportzionatu eta egoki bat egin denik modu arrazoituan, kontuan hartuta bete beharreko funtzioak eta heldu beharreko errealitate soziolinguistikoa, kasuan kasuko lanpostua eskuratzeko orduan euskara merezimendu gisa aintzat hartuko den, edo ez, ondorioztatze aldera.

Laburbilduz, eta azaldutakoagatik, baietsi egin behar dugu, zati batean behintzat, gora jotzeko errekurtso hori, adierazi behar baita zuzenbidearen aurkakoa dela Uharteko 2020ko plantilla organikoan ezartzea euskara merezimendu gisa baloratu behar dela euskararen ezagutza nahitaezkoa ez den lanpostu guztietan, salbuespenik gabe.

Azaldu bezala, eremu mistoan posible da lanpostu zehatzetan merezimendu gisa baloratzea, baldin eta arrazoizkoa eta proportzionala bada eta ezaugarrien, garatu beharreko funtzioen eta aintzat hartu beharreko errealitate soziolinguistikoaren araberako balorazio indibidual eta egoki baten bidez arrazoitzen bada.

Ildo beretik jo du Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiko Administrazioarekiko Auzien Salak 2019ko irailaren 27ko 216 eta 218 epaietan. Horien bidez ebatzi ziren Nafarroako Administrazio Publikoetan euskararen erabilera arautzen duen azaroaren 15eko 103/2017 Foru Dekretuaren aurka jarritako administrazioarekiko auzi errekurtsoak. Hala, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren irailaren 27ko 2016/2019 Epaiak hau jasotzen du:

“….. 7.- Lehenik eta behin esan behar dugu hemen aurkaratzen den erregulazioan, eremu mistoan eta zerbitzu zentraletan derrigorrezko eskakizunik ez duen edozein lanpostutarako euskara merezimendu gisa baloratzeko aginduzko aplikazioak (31. eta 39. artikuluak) diskriminazioa dakarrela Funtzio Publikoko lanpostuen horniduran. Diskriminazio hori ez dator bat hizkuntzaren balorazioan arrazionaltasun eta proportzionaltasun printzipioekin, merezimendu hori, agian, garrantzitsua ez den lanpostuetan, bete beharreko funtzioen eta dagokion lurralde eremuko errealitate soziolinguistikoaren arabera (Euskararen Foru Legeko hizkuntza eremuak).

a) Nafarroako Kontseiluaren Irizpenak argi eta garbi adierazten duen bezala, sala honek eman ditu dagoeneko aipatutako ildotik bideratutako erabakiak.

b) Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren 2004ko maiatzaren 20ko 590/2004 Epaiak (427/2003 Errek.) honako hau adierazi zuen 29/2003 Dekretua zela-eta: "..... eta hemen aurreko xedapenaren esanahia argitu daiteke, euskara merezimendutzat jotzeak duen borondatezko izaerari erreferentzia egiten baitzaio, eta horrek, azken batean, ideia honetan sakontzen duela dirudi: ez dago merezimendu hori ezinbestean baloratu behar dela ezartzen duen aurretik definitutako lanposturik, baina hori erabat argi dago, merezimendu hori sartzea, esan bezala, lanpostu bakoitzaren ezaugarrien araberakoa izango baita kasu bakoitzean, eta ezin izango da aldez aurretik definitu..... Hori dela eta, kontuan hartu behar da "borondatez" terminoa interpretatzeak ez dakarrela inolako ahalmen diskrezionalik merezimendu horien balorazioa ezartzeko; aitzitik, lanpostu bakoitzaren inguruabarren araberako ahalmen gaikuntza dago, eta errealitate horrek behar bezalako erantzuna izan behar du, deialdi bakoitzaren oinarrietan euskararen ezagutzaren merezimendu gisa baloratzeko eskatzen den lanpostu bakoitzaren merezimenduak zehaztean." Ildo beretik, Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiaren 2004ko uztailaren 30eko 812/2004 Epaian (1063/2003 Errek.) ageri da borondatezko balorazioa ez dela Administrazioaren eskumeneko ahalmen bat, baizik eta lanpostuaren ezaugarrien arabera egin behar duela balorazio hori.

c) Horregatik, ondoriozta dezakegu, aginduzko eskakizun horrek ez duela aintzat hartzen lanpostuaren ezaugarrien, garatu beharreko funtzioen eta aintzat hartu beharreko errealitate soziolinguistikoaren araberako balorazio indibidualik, arrazionalik, proportzionalik eta egokirik. Hori dela eta, xedapen hori baztertzailetzat jo behar da lanpostuak betetzeari dagokionez (lanpostuak betetzeko sistema edozein dela ere) bai eta neurriz kanpokotzat ere. Izan ere, Espainiako Konstituzioaren 14. eta 23. artikuluak urratu dira eta Euskararen Foru Legearen hizkuntza eremuen araubide juridikoa hautsi da (sala honek berak interpretatu bezala), ondorioz, horiek balio gabeko bihurtu dira.

d) Puntu honetan, baztertu egin behar dugu Nafarroako Gobernuaren alegazioa, hots, euskararen ezagutza oposizio lehiaketa bidez sartzeko sistemetan eta merezimendu lehiaketetan bakarrik hartzen dela kontutan eta inoiz ez oposizio bidez sartzeko sisteman; ez du garrantzirik aurreko ondoriorako.

Izan ere, horrek ez du eragozten alegazio horrek hemen aztertzen ari garen alderdian juridikoki garrantzirik ez duela dioen aurreko ondorioa.

Beraz, arestian adierazitakoa ikusita, nabarmendu behar da Kirol eta Zerbitzu Soziokulturalen Mankomunitatea, egoitza eremu mistoan (Tafalla) duena, eremu ez-euskalduneko kide direnek osatzen dutela, eta, beraz, herritarrek Mankomunitatera euskaraz jotzeko duten eskubidea araudiak eskatzen duen neurrian bakarrik egikaritu ahalko da, eta, hala badagokio, eskubide hori betetzen dela bermatzen duten bitartekoak egokitu beharko dira. [..] jaunak egindako eskaeran ez bezala, erakunde horren egoitza eremu mistoan (Tafalla) kokatzea, eta kide gehienak eremu ez-euskaldunekoak izanik, ezin da aplikatu (...) jaunaren eskakizuna, eremu ez-euskaldunari egotzitako eskakizuna.

Eta, horretarako, beharrezkoa da, plantilla organikoan zehaztu aurretik, modu arrazoituan egitea lanpostu bakoitzaren balorazio indibidualizatua, arrazionala, proportzionala eta egokia, zehazteko zer lanpostuk eska dezaketen euskara jakitea eskakizun gisa edo merezimenduaren balorazio gisa, betiere kontuan hartuta lanpostuen ezaugarriak, bete beharreko funtzioak eta bete beharreko errealitate soziolinguistikoa; eta ez dira ahaztu behar mankomunitatearen arretak xede dituen bi eremu motak. Era berean, aipatu behar da, balorazio hori egiterakoan, Mankomunitateak erabaki ahal izan dezan zer lanpostutan eska dezakeen euskara jakitea nahitaezkotzat edo zer lanpostutan har daitekeen meritu gisa, Iruñeko Administrazioarekiko Auzien 2. zenbakiko Epaitegiak martxoaren 30eko 67/2020 Epaian adierazitakoaren arabera, kontuan hartu beharko dela zerbitzua eman izana, baina baita funtzio publikoan sartzeko eskubidea ere, eta beharrezkoa dela bi eskubide talde horiek (funtzio publikora sarbidea izatea eta euskarazko arreta) bateratzea eta harmonizatzea, printzipio orokor gisa hartuta euskara jakitea merezimendu ez baztertzaile gisa baloratu ahal izatea, eta, lanpostu jakin batzuetarako, administrazio eskudunak izaera hori eman ahal izatea dagokion autonomia erkidegoko hizkuntza koofizialaren ezagutza probari.

Kontuan izan behar da mankomunitate horrek, 2023ko plantilla organikora arte, pertsona bakarra zuela (kirol koordinatzailea), eta gainerako langileak plantillan islatu gabeko lanaldi partzialeko aldi baterako kontratazioak zirela; egonkortze prozesuaren ondorioz, dagozkion txertaketak egin dira plantillan, hizkuntza eskakizunik zehaztu gabe.

Aurrekoaren arabera, adierazi behar da Mankomunitatea 19/2022 Foru Legean jasotako egonkortze prozesuari atxiki zitzaiola, eta lege horretan, Nafarroako Foru Komunitatean, ez dela aurreikusten euskara plaza guztietan aintzat hartzea. Arau horren 9. artikuluak honela dio, hitzez hitz:

“2. Eremu mistoa: Euskara jakiteagatik, plantilla organikoan ezagutza hori nahitaezkotzat jo ez den lanpostuei dagokienez: kazetaria, prestakuntza eta enpleguko erdi mailako tituluduna, gizarte langilea, gizarte hezitzailea, lan harremanetako diplomaduna, liburutegiko arduraduna, turismo jardueretako ofiziala, basozaintzako lanpostuak, administraria, aretoko burua, operadore ofiziala eta koordinazioko operadore laguntzailea, telefonista ofiziala eta telefonista, errepideetako zaintzailea eta atezaina; bai eta Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuari atxikitako langileen araubide espezifikoa arautzen duen urriaren 20ko 11/1992 Foru Legearen eranskinean jasotako osasun lanpostuei dagokienez ere (A eranskina: Osasun Estamentuak): gehienez ere, 7 puntu”.

Plaza horietako bat ere ez dator Mankomunitateko plantillan jasotakoekin bat.

Eremu ez-euskaldunerako, arau horretan ez da inolako eskakizunik jasotzen euskara merezimendu gisa baloratzeko.

Are gehiago, adierazi behar da plazak egonkortze prozesua ekarri duten aldi baterako kontratazioen ezaugarri eta baldintza berberekin jaso direla.

Plantilla hori irmoa eta onartua da, eta, beraz, (salbuespenezko prozesu horren ondorioz) langile finko bihurtzen diren langileei, eta hasierako lanpostuari (kirol koordinatzailea), ezingo diete eragin, hala badagokio, euskaraz jakitea betekizun edo merezimendu gisa ezartzen duen eskakizunak. Hala ere, analisi espezifiko baten ondorioz, lanpostu guztiak edo batzuk zehaztu ahal izango dira lan harremana amaitzearen ondorioz, eta une horretan zehaztu ahal izango da, azterketa egin ondoren, hizkuntza eskakizun egokia. Hori guztia ez da eragozpen izango Mankomunitateak bere langileen artean edo kontrata ditzakeen aldi baterako langileen artean euskararen ezagutza sustatzeko har ditzakeen jarduketei edo aurreikuspenei dagokienez (adibidez, langileentzako euskara ikastaroak eskaintzea), edo ezagutza hori eskatzeko kanpoko laguntza kontratazioetan.

Jasota utzi behar da, aurrekoa gorabehera, ez dagoela arreta hori euskaraz ez jasotzearekin lotutako herritarren kexarik. Ez dugu ahaztu behar Nafarroako Gobernua, prentsako albisteetatik eta Nafarroako Parlamentuan egindako interpelazioei eta galderei emandako erantzunetatik ondorioztatzen denaren arabera, 103/2017 Foru Dekretua aldatzeko lanean ari dela, ahalik eta berme juridikorik handiena eskainiko duen eta, gainera, adostasun sozial, politiko eta sindikal handiena izango duen arau formula bat planteatzeko, Nafarroako errealitate soziolinguistikoa eta haren aldaketa errespetatuz. Aldaketa horren helburua da haren manuetako batzuen deuseztasuna ebaztea, Justizia Auzitegi Nagusiaren irailaren 27ko 216/2019 Epaiak deklaratu bezala, Espainiako Konstituzioaren 14. eta 23. artikuluak hausteagatik lanpostuak hornitzeari dagokionez, eta balorazio ehunekoen justifikaziorik eta arrazoirik ezagatik, Konstituzioaren beste urraketa batzuen artean. Nafarroako Administrazio Publikoetan euskararen erabilera arautzen duen Foru Dekretua aldatzeko Nafarroako Gobernua egiten ari den azterketaren ondorioz, aldaketak sor daitezke, toki entitateetan ere eragina izan dezaketenak.

Horregatik guztiagatik, txosten hau egin da, eta dagozkion ondorioetarako kontuan hartu dadila eskatu da".

3. Administrazio Publikoen Administrazio Prozedura Erkidearen urriaren 1eko 39/2015 Legearen 21.1 artikuluan jasotzen denaren arabera, Administrazioa “Administrazioa behartua dago ebazpen espresua eman eta jakinaraztera prozedura guztietan, edozein dela ere prozedura hasteko modua”.

Lege beraren 21.2 artikuluaren arabera, "ebazpen espresua jakinarazteko gehieneko epea, dagokion prozedura arautzen duen arauan zehaztutakoa izango da"; eta 21.3 artikuluaren arabera, "prozedurei dagozkien arauetan ezarrita ez badago, hiru hilabete izango da gehieneko epea".

Bestalde, eta ildo beretik, Nafarroako Toki Administrazioari buruzko uztailaren 2ko 6/1990 Foru Legearen 318. artikuluak honako hau xedatzen du: “Toki entitateak behartuak dira beren eskumeneko gaietan egiten zaizkien eskari guztiak ebatzi eta jakinaraztera”.

Kasu honetan, kexaren egileak dio, Nafarroako Erdialdeko Kirol eta Zerbitzu Soziokulturalen Mankomunitatearen plantilla organikoa argitaratu ondoren, eskaera egin zutela 2023ko martxoaren 22an, baina ez dute erantzunik jaso.

Horregatik, eskaera aurkeztu zenetik igaro den denbora ikusita, bidezkoa da horri buruzko oroigarri bat ematea.

4. Gaiaren muinaren harira, Euskarari buruzko abenduaren 15eko 18/1986 Foru Legearen 1.2.a) artikuluan, bere helburuetako bat bezala aitortzen da “herritarrek euskara jakin eta erabiltzeko duten eskubidea babestea”.

Eremu mistoan euskara erabiltzeari dagokionez, aipaturiko Foru Legearen 17. artikuluan honako eskubide hau aitortzen da: “herritar guztiek eskubidea dute euskara zein gaztelania erabiltzeko Nafarroako administrazio publikoetara zuzentzeko”. Gainera, eskubide hori bermatzeko, administrazio publikoek honako hau egin dezaketela ezartzen da: “a) Urteroko lanpostuen eskaintza publikoan zehaztea zein lanpostutarako izanen den nahitaezkoa euskaraz jakitea; b) Gainerako lanpostuetara iristeko deialdietan euskara jakitea merezimendu moduan baloratzea”.

Arau horiek garatuz, Nafarroako administrazio publikoetan, beren erakunde publikoetan eta menpeko dituzten zuzenbide publikoko entitateetan euskararen erabilera arautzen duen azaroaren 15eko 103/2017 Foru Dekretuaren 3.1.b) artikuluan, bere funtsezko helburuen artean, honako hau identifikatzen du: “Eremu mistoan, gauzagarri egitea herritarrek duten eskubidea euskaraz nahiz gaztelaniaz zuzentzeko Nafarroako administrazio publikoengana, beren erakunde publikoengana eta menpeko dituzten zuzenbide publikoko entitateengana”.

Administrazioak bere burua antolatzeko duen ahalmenaren barruan sartzen da zehaztea nola bermatzen duen euskaraz arreta jasotzeko eskubidea, legeetan ezarritako kasuen barruan.

Hori ikusita, tokiko erakundeak bere burua antolatzeko duen gaitasuna ukatu gabe, erakunde honek egoki ikusten du gomendio bat egitea, beharrezko neurriak har daitezen herritarrek administrazioarekin euskaraz hitz egiteko duten eskubidea bermatzeko.

5. Beraz, eta Nafarroako Foru Komunitateko Arartekoaren erakundea arautzen duen uztailaren 3ko 4/2000 Foru Legearen 34.1. artikuluak ematen dizkion eskumenen arabera, hau jo du beharrezkotzat:

a) Nafarroako Erdialdeko Kirol eta Zerbitzu Soziokulturalen Mankomunitateari herritarren eskaerak ebazteko legezko betebeharra gogoraraztea.

b) Nafarroako Erdialdeko Kirol eta Zerbitzu Soziokulturalen Mankomunitateari gomendatzea beharrezko neurriak har ditzala herritarrek Administraziora euskaraz jotzeko duten eskubidea bermatzeko.

Nafarroako Foru Komunitateko Arartekoaren erakundea arautzen duen uztailaren 3ko 4/2000 Foru Legearen 34.2. artikuluari jarraikiz, eta aginduzkoa betez, Nafarroako Erdialdeko Kirol eta Zerbitzu Soziokulturalaren Mankomunitateak bi hileko epean jakinarazi beharko du ebazpen hau onartzen duen eta, dagokionean, hura betetzeko zer neurri hartu dituen.

Lege-agindu horretan xedatzen denez, aipatutako administrazio publikoak arartekoaren erabakia onartzen ez badu, erakunde honek erabaki dezake gai hori 2023. urteari dagokion urteko txostenean sartzea eta Nafarroako Parlamentuan azaltzea, jarrera hori izan duen administrazio publikoa berariaz aipatuz, baldin eta arartekoaren iritziz erabakia onartzea posible bazen.

Adeitasunez, zure erantzunaren zain,

El Defensor del Pueblo de Navarra

Nafarroako Arartekoa

Patxi Vera Donazar