Albisteak

Nafarroako Arartekoaren agerpena Nafarroako Parlamentuko osoko bilkuran, 2020ko urteko txostenari buruz.

2020ko URTEKO TXOSTENA

I. Aurkezpena. Datu orokorrak.

Eskerrik asko, Nafarroako Parlamentuko Lehendakari jauna.

Nafarroako Gobernuaren lehendakari anderea, kontseilariak, jaun-andreak egun on denori.

Nafarroako Parlamentuko Osoko Bilkuraren aurrean, Nafarroako Arartekoaren erakundeak iaz egindako jarduerari buruzko txostena aurkeztea dagokit.

Pasa den maiatzaren bostean aurkezpen zehatzago bat egin nuen Erregimen Foraleko Batzordearen aurrean.2020ko urtean zehar, instituzioaren aktibitatea 3.393 jarduketetara igo dira. Zifra horren barruan, hurrengoak daude:

• Aurkeztutako 1.416 kexa aurkeztuak, eta iazko eta 1.602 kexatara igo dira iaz pendiente geratu ziren kexak gehitzen baditugu.
• Erantzundako 1.740 kontsulta.
• Instituzioak egindako eta aurkeztutako 17 ofiziozko jarduketa.
• Herritarrek aurkeztutako 9 hobekuntza proposamenak.
• Nafarroako Parlamentuak eskatutako 2 txosten.
• Nafarroako Parlamentuaren aurrean agerraldia, emandako zenbateko ekonomikoak itzultzeko eskatu zietenean, Nafarroako Bekak programaren zenbait onuradunek eman zitzaizkien diru-kopuruak itzultzeko erreklamatzeko aurkeztutako kexari buruzko ebazpena azaltzeko.
• Nafarroako Gardentasun Kontseiluan eginiko 8 saioak eta Nafarroako Gardentasun Kontseiluan aurkeztutako 10 txostenak, Nafarroako administrazio publikoek informazio publikoa ukatzeagatik herritarrek egin dituzten erreklamazioei buruzkoak.

Erakundeak 866 ikerketa egin ditu administrazio publikoen jarduera ikuskatzeko eginkizunari buruz, eta 375 ebazpen eman ditu, 226 gomendio, legezko betebeharren 77 oroigarri, 77 iradokizun eta 27 iradokizun arautzaile jasotzen dituztenak.

Herritarren kexen, kontsulten eta proposamenen artean, 5.706 pertsona bideratu dira guztira erakundera: kexen ondoren soilik 3.115 pertsona daude, eta kontsulten ondoren, 2.582.

Kexa gehienak Nafarroako Foru Erkidegoko Administrazioari buruzkoak izan dira, bere organismo eta sozietate publikoak barne. 545 kexa aurkeztu ziren, kopuru orokorraren % 38,5.

Toki entitateei eta horien mendeko erakundeei aurkeztutako kexak 311 izan dira (osotasunaren %22a).

Estatuko Administrazioari aurkeztutakoak, berriz, 196, hau da, % 13,8.

II. Kexak.

Gizarte-ongizateari dagokionez, 327 kexa aurkeztu ziren, gai hau izan da herritarren eskutik kexa gehien jaso dituen alorra, horien artean, 230 herritarrek aurkeztu zituzten, Nafarroako Parlamentuko foru parlamentari batek parlamentu- batzordearen lan-saio batean egindako adierazpenekin ados ez zeudelako. Hartan, haurdunaldi subrogatuaren aurka azaldu zen.

230 kexa horiek kenduta, 2020an kexa gehien jaso duen alorra Covid-19a izan da, eta horren eraginez egondako alarma estatua eta adostutako neurri ezberdinak, gai honetan 294 kexa egon dira.

Ondoren, funtzio publikoa, etxebizitza, enplegu publikorako sarbidea, trafikoa, hezkuntza, ogasuna, ingurugiroa eta osasuna.

Gizarte-ongizateko gaiari dagokionez, kexa adierazgarrienak honako hauek dira:

• 13 kexak familien babesarekin zuten zerikusia, eta horietatik hamahiru 2/1995 Foru Legea, martxoaren 10ekoa, Nafarroako Tokiko Ogasunei buruzkoa, aldatzeko orduan gehiegi atzeratzeari buruzkoa zen. Aldaketaren helburua da toki-entitateak gaitzea familia ugariei lurralde-kontribuzioan hobariak aplikatzeko
• 17 kexak zerikusia zuten errenta bermatuarekin: 7 salatzen zuten prestazioa azkentzea edo iraungitzea.
• 11 kexak salatzen zituzten desgaitasunak dituzten pertsonek pairatzen dituzten arazoak. 4 ez zeuden ados aitortutako desgaitasun-mailarekin. Beste 3 kexa adinekoen babesari buruzkoak ziren. Beste 2 kexak zerikusia zuten Helduen Tutoretzarako Nafarroako Fundazioak desgaitasunak dituzten pertsonen tutoretza kudeatzeko duen moduarekin

(Covid -19) Koronabirusaren pandemiarekin lotuta dauden kexen artean nabarmentzekoak dira:

• 10 kexa adinekoen egoitzei buruzkoak dira, batez ere senitartekoen bisitak eten eta deskonfinamenduan hartutako neurriak oso murritzaileak zirelako.
• 4 kexa desgaitasuna duen pertsonei eta tutoretzapean daudenei lotuta zeuden. Horietatik bi gorren kolektiboek aurkeztu zituzten. Beren ustez, administrazio publikoaren zerbitzuetara iritsi eta arreta izateko orduan hainbat desberdinkeriari aurre egin behar diete, eta covid-19a dela eta, horiek areagotu egin dira. Halaber, hizpide zituzten maskara erabilita komunikatzeko zailtasunak.
• 9 kexa jarri ziren gizarte-zerbitzuen gaien inguruan.
• 12 kexa aurkeztu zituzten kontsumitzaile eta erabiltzaileek: azpimarratzekoak dira aberriratzeko neurri egokiak hartzen ez zirelako Nafarroako herritarrak beren etxeetara itzultzeko airelineek hegaldiak bertan behera utzi zituztenean.
• 15 kexak pertsonak zirkulatzeko eta biltzeko eskubideak mugatzearekin zerikusia zuten: horien artetik azpimarra daiteke, zeinetan desadostasuna azaltzen zen bikoteen joan-etorriak ez baitziren justifikatutzat hartu egoitza autonomia erkidego desberdinetan dutenentzat.
• 6 kexak Segurtasun Indar eta Kidegoen jarduketak izan zituzten hizpide, batez ere bide publikoan herritarrak identifikatzeko eskatzean jasotako tratuarengatik.
• 19 kexaren bidez desadostasuna azaldu zen, covid-19ak sortutako osasun-krisia zela bide, alarma-egoeran ezarritako zirkulazio-askatasunaren mugak ez betetzearen ondorioz polizia-kidegoek jarritako zehapenengatik.
• 18 kexak osasun-arretarekin zerikusia izan zuten. Horien artetik, nabarmentzekoak dira osasun-zentroekin harremanetan jartzeko zailtasunen ingurukoak, baita osasun-zentroetan aurrez aurreko arreta ez izateari buruzkoak edo hitzordu medikoak ematean atzeratzearen ingurukoak ere.
• 13 kexa jarri ziren bide publikoan eta ikastetxean nahitaez maskara erabiltzearekin ados ez zeudelako. Beren iritziz neurria bidegabea eta gehiegizkoa zen.
• 12 kexa aisialdi- eta kirol-jarduerak murrizteari buruzkoak ziren. Erdia ez zegoen ados udan udal-igerilekuetarako sarbidea udalerrian erroldatutakoei soilik murriztearekin. Kexa horien erdiek udal igerilekutara pertsona erroldatuak bakarrik sartu zitekeelako izan zen.
• 9 kexa adingabeei lotuta zeuden. Hiruk aipatzen zituzten kalera ez irteteko neurriak adingabeetan eragingo zituen ondorio fisiko eta mentalak.
• 35 kexa hezkuntzaren ingurukoak izan ziren: zortzi, 2020/2021 ikasturtean ikastetxeetara itzultzean covid-19aren aurrean prebentzio-neurri nahikoak hartu ez zirelako; bi, neurriak gehiegizkotzat jotzeagatik; hiru, arrisku-faktoreak dituzten haurrek eta beren senitartekoek eskolatzeko orduan berariazko neurririk hartu ez zelako, eta etxeetan hezkuntza-edukiak irakasteko eskeak ukatu zirelako. Hiru ez zeuden ados covid-19aren kasu bakarra antzematean Lehen Hezkuntzako ikasgela bateko ikasle guztiak konfinatzearekin. Beste bik desadostasuna adierazi zuten ikastetxe guztietan eskola-jardunaldi jarraitua jarri zelako edo eskola-jardunaldi horretan hogeita hamar minutuko jolas-ordu baten ordez hamabost minutuko bi antolatu zirelako. Kexa bat klaseak eten zirenean hezkuntza-behar bereziko ikasleek bizitako egoerari buruzkoa zen.
• 8 kexa ez zetozen bat Nafarroako Zerga Ogasunak PFEZaren aitorpenerako aurrez aurreko zerbitzua kentzearekin; beste hiru kexatu ziren, PFEZaren aitorpenerako bulegoekin harremanetan jartzeko telefono bidezko arretarik ezagatik eta Lurralde Aberastasun Zerbitzuaren aurrez aurreko arreta ezagatik.
• 13 kexa egin ziren etxebizitzaren inguruan. Horietatik hamaika kexatan desadostasuna adierazten zen adingabeak ardurapean dituzten guraso bakarreko familiek eta gela batean bizi diren familiek zuten pilaketarengatik, covid-19ak sortutako osasun-krisiaren egoeraren ondorioz pertsonen zirkulazio-askatasuna mugatzeko neurriak oso zorrotzak zirelako.
• Beste kexa multzo bat entitate batzuekin harremanetan jartzeko zuten zailtasuna azaldu zuten, bai entitate horien bulegoak itxi zituztelako eta baita aurrez aurreko arreta zerbitzua mugatu zutelako. 20 kexa jarri ziren enplegu-bulegoetan hitzorduak ematean atzeratzeagatik, langabeziaren edo ABEEEaren ondoriozko zenbait prestazio berandu ordaintzeagatik. Beste 12 kexa, aurrez aurreko arreta eten ondoren, Gizarte Segurantzarekin harremanetan jartzeko zailtasunei eta prestazioak ordaintzean izandako atzerapenari buruzkoak ziren. Eta 4 kexak azaltzen zituzten zailtasunak atzerritarren bulegoetan hitzordua lortzeko.
• 6 kexa lotuta zeuden espetxeetan hartutako murrizketa-neurriekin eta senitartekoak Nafarroaz kanpoko espetxeetan zeuden presoak bisitatzera ezin joatearekin.
• Erregimen Foralaren Batzordean, Sanchez de Munian jaunak pandemiaren eraginez egon diren zerbitzu publikoen arreta faltari buruzko kexei buruz galdegin zidan. Orain erantzungo diot: 23 kexa jaso ziren: 12 Ekonomia eta Ogasun Departamentuari dagokionez, horietako 8 PFEF deklarazioa egiteko arreta presentzialaren faltagatik izan zen eta beste hiru telefonoz kontaktatu ezin zutelako. Hiru Eskubide Sozialetako Departamentuari buruz (bat familia elkargunei buruz, beste bat bulego zentralizatuei buruz eta beste bat Nafarroako Enplegu Zerbitzuei buruz). Beste zazpi Osasunbidearekin zerikusia zutenak, bat Odontologia zerbitzuari buruz, beste sei aurrez aurreko arreta etetzeari buruz edota osasun zentroekin telefonoz kontaktatu ezin zutelako (Altsasua, Errotxapea, Donibane, Sarriguren eta Txantrea). Beste bat Etxebizitza zerbitzuari buruz, telefonoz bidezko arreta gomendatzen zuela baina ezin zela harremanetan jarri ez telefono nagusiarekin ezta bizigarritasun-zedulen zerbitzu espezifikoarekin ezta ere.
• Toki entitateei buruz bi kexa jaso ziren, bata Iruñeko udaletxearekin zerikusia zuena (kultura eta berdintasun arloarekin) eta bestea Baztango udaletxearekin (hiritartasun arreta zerbitzuarekin).
• Estatu Administrazioarekin zerikusia zutenak 23 kexa aurkezty ziren. 11 Gizarte Segurantzarako arreta presentzialarekin zerikusia zuten, 5 Estatuko Enplegu Publikoaren Zerbitzuarekin, 2 Nafarroako Probintziako Trafiko-Burutzarekin, 4 Atzerritartasun Bulegoekin zerikusia eta beste bat Gobernu Delegaritzarekin zerikusia zuena.

Hirugarren lekuan dago funtzio publikoaren harira aurkeztutako kexak daude (71):

• 19 kexa jarri ziren oporraldien, lizentzien eta baimenen gaiei lotuta; horietatik lauk aitatasun-baimenarekin zerikusia zuten, bai baimen osagarria ezetsi zitzaielako, bai baimenaz gozatzeko datekin ados ez zeudelako.
• Langile publikoen ordainsariei buruzko 18 kexa jaso ziren. Besteak beste, kexak zeuden zenbait funtzionario publikori osagarri zehatz batzuk (jaiegunetan lan egiteagatik ordain ekonomikoa, familia-laguntzak, lanpostuaren araberako osagarria, etab.) onesten ez zitzaizkielako.
• Nafarroako Foru Komunitateko administrazioko beste funtzionario-kolektibo batzuek ere kexak aurkeztu zituzten, uste zutelako ez dutela jasotzen beste talde profesional batzuei ematen zaien tratu bera. Zehazki, erizaintzako teknikariek kexa bat aurkeztu zuten (“erizaintzako zaintza osagarrietako teknikariak”, “osasun-teknikariak” edo antzekoak), Beste kexa bat aurkeztu zen Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuak ez duelako bultzatzen telefonisten kolektiboak aurkeztua.
• Beste lau kexak zerikusia izan zuten lan-jazarpenarekin, hiruk diziplina-prozedurekin, batek eskubide pasiboekin eta beste batek sindikatuen partaidetzarekin.

Laugarren tokian (68 kexa) etxebizitzaren inguruko kexak daude. Nabarmentzekoak dira:

• 26 kexa aurkeztu zituzten alokairuko etxebizitza babesturik ez zietelako esleitzen, egoera ekonomiko, pertsonal edo familiar zailean egonagatik eta etxebizitza babestuen eskatzaileen erroldan hainbat urte inskribatuta emanagatik.
• 17 kexak zerikusia zuten etxebizitza erosteko eta alokatzeko laguntza publikoekin. Zortzi Emanzipa eta David programen ingurukoak ziren, eta gehienetan kexu ziren Lurralde Antolamenduko, Etxebizitzako, Paisaiako eta Proiektu Estrategikoetako Departamentuak hilekoren bat ordaintzea ezetsi zielako, laguntzen helburua justifikatzeko orduan adierazgarriak ez ziren ez-egite eta akats formalak izateagatik.
• Erregimen Foraleko Batzordean, eta baita hemen ere, nabarmenduko dut alokairu sozialetarako etxebizitza eskaintza eskas dagoela, 10.300 pertsonek izena eman dute Nafarroako Gobernuko zentsoan (14.000 pertsona heldu dira, haurrak kontatu gabe), eta nahiz eta David eta Emanzipa programa beharrezkoak diren arren, egoera honi aldaketa sakon bat eman behar zaio epe motz eta epe ertainean, etxebizitza sozial bat behar duten familien egoera ikusita.
• Aipatutako programak burokrazietan, formaltasunean eta garrantzi gutxiko gaietan galtzen dira, eta batzuetan, egoera larriak dira. Hilabeteko 250 euroko laguntza deuseztatzen zaie batzuei, bere diru sarrerak 750 euro direnean, besteak beste, akatsen bat egin dutelako edota daturen bat ahaztu dutelako, gainera, datu hauek normalean aurreko hileko datu berdinak dira. Euren hutsegiteagatik hilabete bat galtzen dute zigor bat balitz bezala, beraz, gai hau ez da konpontzen horretarako gogoa ez dagoelako. Beharrak dituzten pertsonak dira, eta diru laguntza hori, bizitzeko behar duten laurden bat da eta ez dute ez Zuzenbideko doktoretza bat ezta informatikako lizentziatura bat. Eta horrela behin eta berriz. Hau ezin da Estatu Sozialaren aurpegia izan.

Bosgarren lekuan, “enplegu publiko bat eskuratzea” dei genezakeen multzoko kexak daude, guztira 63 kexa.

Kexa gehienak Nafarroako Foru Komunitateko Administrazioari dagozkio:

• Bost kexa aurkeztu ziren Lehendakaritzako, Berdintasuneko, Funtzio Publikoko eta Barneko Departamenduak, 10/2020 Foru Lege Dekretua, irailaren 16koa, erakunde autonomoen zerbitzuko langileen arloan neurri batzuk onesten dituena, indarrean sartu ondoren, Batxilergoko titulua edo baliokidea aurkezteko eskatzen dielako administrari-laguntzaileen lanpostuetarako deialdiko aldi baterako kontratazio-zerrendatan daudenei, deialdian parte hartzeko eskola-graduatuaren titulua edo baliokidea eskatu arren.
• Bi herritarrek bi kexa aurkeztu zituzten 814/20210 Foru Agindua (abenduaren 31koa, Lehendakaritzako, Justiziako eta Barneko kontseilariarena, Nafarroako Foru Komunitateko Administrazioan aldi baterako kontratazioa kudeatzen duena) aldatzeko. Helburua da hautagaiek kontratu bat onesten badute, maila edo kategoria berean beste lanpostu bat betetzeko kontratazioa eskaini ahal izatea.
• Batek hizpide zuen Osasun Departamentuak ez dituela baloratzen sektore pribatuan emandako zerbitzuak Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuak administrari-laguntzaileak aldi baterako kontratatzeko zerrendak egiten dituenean.
• Beste bi kexatan desadostasuna adierazten zen bi toki-entitatek emakume izatearen baldintza ezartzearekin aldi baterako bi kontratazio-eskaintzetara iristeko.

Seigarren tokian daude trafiko eta bide-segurtasunari buruzko kexak, guztira 56:

• 12 kexa trafiko-ordenamenduari eta bide-segurtasunari buruzkoak ziren. Zazpi kexak adierazten zuten administrazioek ez dutela neurririk hartu bide-puntu zehatzetan egungo konfigurazioak eta egoera kaskarrak bide-segurtasunean sortzen dituzten arriskuak saihesteko. Batez ere azpimarra daiteke N-121 errepidearen kasua, trafiko-dentsitate altua duelako eta istripu-tasa handia delako. Aipatutako beste bide-puntu batzuk dira Ablitasko eta Cabredoko zeharbideak.
• 11 kexa aurkeztu ziren Ekonomia eta Ogasun Departamentuaren erabakiaren ondorioz, zeinaren bidez ordainsaria jartzen den AP-15etik NA-4104 errepidera sartzeko Zuastiko zerbitzugunearen inguruan.
• Trafiko-zehapenek eta garabiak 20 kexa eragin zituzten. Aurreko urteetan bezala, kexa hauek aurkeztu zituzten herritarrak ez zeuden ados Iruñeko aparkaleku mugatuko eremuan jarritako isunekin eta Udalaren garabi-zerbitzuak beren ibilgailuak erretiratzearekin, ezta ibilgailua berreskuratzeko ordaindu beharreko gehiegizko tasekin ere. Egiazko zehapena da ibilgailua berreskuratzeko kostua, trafikoa nabarmenki eragotzi gabeko kasuetan ere jarritakoa.

Zazpigarren tokian zeuden hezkuntzaren arloko kexak, guztira 49:

• 13 kexak zerikusia zuten Haur Hezkuntzako bigarren zikloko eta Lehen nahiz Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan ikasleak onestearekin. Horien artean aipatzekoak dira da, ratioa zela eta, ikasleak beren anai-arreben ikastetxe berean ez onesteagatik. Horrek familiei kontziliatzeko zailtasunak sortzen zizkien.
• Bederatzi kexa eskolako garraio- eta jangela-zerbitzuei buruzkoak ziren.
• Beste bost kexak ikasketa-bekak aipatzen zituzten: hiru Administrazioak ukatu egin zielako, eta beste bi, itzultzeko erreklamatzen zielako.
• Beste bi kexak hezkuntza-premia bereziak dituzten bi ikasleri emandako arreta aipatzen zuten.

Zortzigarren tokian azaltzen da ogasun arloa, 49 kexekin:

• Nafarroako Foru Ogasunari dagokionez, pertsona fisikoen errentaren gaineko zergari lotutako kexak nagusitu ziren. Nabarmentzekoak dira kenkari edo murrizketa jakin batzuen kasuan ados ez zeuden herritarren kexak:adingabea hartzea, ohiko etxebizitzan inbertitzea, etab. Beste kexa batzuetan, ordea, desadostasuna adierazten zen Nafarroako Foru Ogasunak ondare-hazkuntzatzat jotzen zituelako diru-sarrera zehatz batzuk: langabetuentzat Nafar Lansare-Nafarroako Enplegu Zerbitzuaren ikastaroetara joateko emandako bi garraio-beka, eta lanaren arlokoak ez ziren praktikak Erkidegoaz kanpoko herrialdean egiteko beka ala etxebizitza egokitzeko dirulaguntza.
• Nafarroako tokiko ogasunei dagokienez, nabarmentzekoak dira lursailaren balioa areagotu ez den kasuetan udalek igorritako hiri-lurren balio gehikuntzaren gaineko zergaren likidazioarekin ados ez zeudela adierazten zuten kexak.

Bederatzigarren lekua hartu zuen ingurumenak: 49 kexa.

• Nagusi izaten jarraitu zuten etxean zaratak pairatzen dituzten herritarren kexek: 17, guztira. Zarata-iturri hauek aipatu zituzten bereziki:ostalaritza-negozioak, fabrikak, hiriko autobus-geltokiak, txakurren zaunkak, gastronomia-elkarteak, obrak, klimatizazio-makineria…
• Zortzi kexa hondakinen bilketari buruzkoak ziren, hondakinen edukiontzien kokapenagatik, edukiontzien inguruan pilatzen diren zaborrengatik edo gaueko bilketa-zerbitzuak sortzen duen zaratagatik.
• Sei kexa aurkeztu ziren ingurumen-informazioa ukatzeagatik edo administrazioek informazio hori ematean izandako atzerapenagatik.
• Bost kexa hiri-ingurumenaren ingurukoak ziren. Eta lau kexak jarduera-lizentzia sailkatuekin zerikusia zuten, nagusiki, administrazioak jarduera zehatzak ikuskatzen ez dituelako, nahiz eta gerta litekeen lizentziaren baldintzak ez betetzea.

Hamargarren lekuan dago osasungintza: 49 kexa.

• Azpimarragarriak dira itxarote-zerrendari lotutako kexak, batez ere traumatologia eta errehabilitazioaren espezialitateetan.
• Hamalau kexak salatzen zuten Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuak emandako arreta sanitario eta klinikoa.
• Sei kexa osasun publikoari buruzkoak ziren Hiru kexek zituzten aztergai osasun-prestazioak eta gastuak itzultzea.
• Hiru prestazio ortoprotesikoen ingurukoak ziren; bat, Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuak ez duelako eguneratzen urtarrilaren 26ko 17/1998 Foru Dekretuko produktuen katalogoa. Horren ondorioz, ez dira finantzatzen erabiltzaileek errazago erabili eta euren bizi-kalitatea hobetzen duten produktuak.

Iaz Nafarroako Arartekoaren instituzioarekin lankidetzarik eza diharduten Administrazio Publikoen kopuruak gora egin zuen.

2019an 33 kasu egon ziren eta aurten 46 kasuetara igo dira, hau da %39,4ren igoera izan dute.

Hori dela eta, Nafarroako Arartekoak Nafarroako Parlamentuko presidenteari eta legebiltzar-taldeei lege proposamen baten zirriborroa bidali zion, horren bidez, ez-betetze kasuetan administraziokoei hertsapen-isunak jartzeko aukera artikulatzeko, eta kasu penalak azken eta muturreko ratio iuriserako utzi ditut. Gainera, arazoa mantentzen ari da, eta beraz, honengatik guztiagatik, dei bera egiten dut Nafarroako Parlamentuak neurri egokiak har ditzan egoera honi irtenbidea eman dadin, bestela, instituzioaren eraginkortasuna arriskuan jar dezakegu.

III. Ebazpenik adierazgarrienak.

Hona hemen azpimarratu nahi nituzkeen zenbait gomendio:

• Errenta bermatuaren eskubidea eteteko administrazio ebazpenik ez ematea, pertsona interesdunari entzunaldia eskaini gabe eta alegaziorik aurkezteko aukerarik eman gabe. Administrazioak ukatzen baitie nahitaezkoa den entzunaldia pertsona horiei, duintasunez bizi-irauteko funtsezkoa den prestazio bat hartzeko eskubidea aitortuta dutelarik ere.
• David eta Emanzipa programa publikoetan eskaintzen diren alokairuzko etxebizitzak eskuratzeko aitortzen diren laguntzen hileroko kobrantzak jasotzeko aurkeztu beharreko justifikazio-agirietan izan daitezkeen akatsak zuzentzeko aukera ematea interesdunei. Bi programa horiek ahalmen eskasa erakusten ari dira etxebizitza egokia eskuratzeko eskubide konstituzionala bermatzeko. Etxebizitzari buruzko kexak agerian uzten ari dira alokairuzko etxebizitza babestuen eskasia arazo oso larria dela Nafarroan, eta bereziki Iruñerrian. Erakundeak gomendatu izan du alokairuzko araubideko bizilekuen parkeak dituen etxebizitzen kopurua handitzeko, eta orobat, alokairu soziala lortzeko laguntza ekonomikoak ere.
• Ama ezkongabeei “in vitro” ernalketa tratamendua ematea edo finantzatzea. Erakunde honek behin eta berriro “in vitro” ernalketa ez ukatzeko deialdia egin arren, administrazioak jarraitzen du emakumeei ukatzen prestazio hori.
• Nafarroako Foru Komunitateko administrazioko lanpostuetarako sarbidean euskararen balorazioa arautuko duen arau bat onartzea sustatzea, aldi berean bermatuko duena euskara, Nafarroako berezko hizkuntza izanik, atzerriko hizkuntzekin berdintasunez baloratzen dela, horiek meritu orokor gisa baloratzen direnean, eta ez lanpostuari atxikitako meritu gisa.
• Familiak gela partekatuetan mukuru pilatzearen arazoa konpontzeko edo arintzeko neurriak hartzeko gomendioa, arreta berezia emanez adingabeak tartean diren egoerei, etxebizitza duina lortzeko dagokion gizarte laguntzaren bitartez.
• Covid-19ak eragindako alarma egoeraren deklarazioak aurreikusten dituen mugapenak ez betetze hutsen kasuetan zehapenik ez ematea desobedientzia gisa eta Herritarren Segurtasunari buruzko Lege Organikoaren 36.6 artikulua aplikatuta. Desobedientzia mota hori gauzatzeko agindu indibidualizatua eta zehatza behar da, eta batez ere, agindu horri uko egite argia, halaxe jasoa salaketaren idazkian, eta ondoren berretsia, salaketa sinatzen duen agentearen aldetik.

IV. Ofiziozko Jarduketak.

2020. urtean zehar erakundeak ofiziozko 17 jarduera egin ditu.

17 jarduera horietatik 3 Covid-19 pandemia dela eta izan ziren. Zehazki, a) Nafarroako Foru Ogasunaren bulegoetan errenta-aitorpena egiteko arreta presentziala kendu zutelako, b) Hezkuntza arloan covid-19ak eragindako osasun krisiaren testuinguruan hartutako neurriengatik eta c) Nafarroa Suspertu 2020-2023 Planari egindako ekarpenei buruz.

Beste jarduketa bat parke eolikoak ezartzeari buruzkoa zen Nafarroako Iparraldean eta Erdialdean eta beste bat eguzki parkeak jartzeari buruzkoak Erreniega mendiaren iparraldeko eta hegoaldeko mazeletan.

Beste bi osasun arloari buruzkoak izan ziren, hain zuzen ere, medikurik ez zegoelako Azkoiengo Oinarrizko Eskualdean eta bestea Osasun-arreta murriztu zelako Beiren eta Pitillasen.

Beste bi Etxebizitzaren ingurukoak, konkretuki, bata herritar batzuei ohartarazi zaielako haien jabetzako etxebizitza batzuk, zantzuen arabera, ez zirela erabiltzen ari bizitegi moduan eta beste bat Inbertsio-funts batek alokairu sozialera bideratutako etxebizitzak erosi zituelako.

Beste bi herritar segurtasunari buruzkoak ziren. Bata Iruñeko espetxean egon zen arreta medikuaren defizitagatik eta beste bat Arabako Zaballako espetxean preso zegoen nafar baten heriotza zela eta.

Gainontzeko jarduketak hurrengo gaiei buruzkoak izan ziren:

• N-121-A errepidearen arriskua heriotza kopuru altuagatik.
• Tren-leihatilak itxi dira Tafallan, Castejónen eta Alsasua/Altsasun.
• Osasunbideako merezimentu lehiaketetan atzerriko hizkuntzak balioestea eta euskara ez balioestea.
• Izendapenaren ondoren oposizioak deuseztatzen direnerako neurriak
• Urritasunak hezkuntza bereziko Andrés Muñoz Garde ikastetxe publikoan

Aurreko urteetan bezala, erakundeak Nafarroako haurren eta nerabeen egoera baloratu du , abenduaren 5eko 15/2005 Foru Legeak, haurrak eta nerabeak sustatzeari, zaintzeari eta babesteari buruzkoak, Nafarroako administrazio publikoei ezartzen dizkien eskakizunen arabera.

2020koari dagozkion datu nagusiak (arretan hartutako adingabeak, zaintzan hartutako adingabeak, harrerako adingabeak) murrizten dira 2019koen aldean, urte hartan eragin berezia izan baitzuen helduen laguntzarik gabe dauden adingabeen arretarako programak. Hala ere, zirkunstantzia berezi hori alde batera utzita, bilakaerari dagokionez, adingabeen babeserako programaren jarduera goraka doa azken urteetan. Ildo horretatik, arretan hartutako adingabeen 2010-2020 bitarteko datuak konparatuz ikusten da zenbakia 1.043tik 2.224ra igo dela, alegia, % 115 inguruko hazkundea izan dela. Azken bost urteotako hazkundea % 59 ingurukoa izan da (1.413 adingabe izatetik 2.243 izatera).

Beraz, baieztatu egiten da legeak ezartzen duena betetzeko zailtasuna: hots, lehentasuna ematea familiaren harrerari, egoitzen edo instituzioen harreraren aurretik. Azken harrera mota horien portzentajea % 60 ingurukoa da, eta gainera, gero eta handiagoa da azken urteetan. Aldi bateko edo urgentziazko zaintzaren fasean, zentroen bidez eskaintzen den arretaren pisua are eta handiagoa da.

V. Zerbitzu publikoak hobetzeko herritarren proposamenak.

Iaz herritarrek zerbitzu publikoak hobetzeko bederatzi proposamen egin zuten. 2008az geroztik, herritarrek zerbitzu publikoak hobetzeko 329 proposamen aurkeztu dituzte.

Besteak beste, herritarrek honako hauek proposatu zuten:

• Nafarroako banku publikoa sortzeko proposamena
• Guraso bakarreko familiak familia ugariekin parekatzeko proposamena..
• Ekainean ikastetxeetako itxiera-data atzeratzeko proposamena, covid-19aren ondorioz itxita egon ziren denboraz.
• Hirugarren adinekoei irtetea baimentzea covid-19aren konfinamenduan.
• Ikastetxeetara itzultzeko protokolo komun bat onartzeko proposamena, covid-19ak eragindako osasun-krisiaren testuinguruan..
• Iruñeko Udaltzaingoaren lanpostuetara sartzeko oposizioetan adin-tarteen araberako baremo bat gehitzeko proposamena..
• Haur-eskoletan esku hartzeko proposamena, premia emozional bereziak edo kualifikatuak dituzten ikasleei arreta emateko
• Presioak eragindako ultzeren kasuan ehunak berreraikitzeko teknika kirurgikoak modernizatzeko proposamena.
• Mendillorriko txakurren aisialdirako gune batean hesiak jartzeko proposamena.

VI. Txostenak.

Bi txosten monografiko egin dira 2020an, Nafarroako Entitate Lokalek eskatuta. Bat, Ameskoabarreneko Udalak eskatutakoa,Udalbatzetan soinu-grabazioak egiteari buruzko txostena. Eta bigarrena, Utergako Udalak eskatutakoa Uterga udalerriko herri-lurren desafektazioari buruzko txostena, eguzki parkeak jartzeko.

VII. Kontsultak.

Herritarren arretarako bulegoak 1.740 kontsulta erregistratu zituen.

Egindako kontsultak, besteak beste, hurrengo gaiei buruzkoak egin ziren: Covid-19, gizarte ongizatea, etxebizitza, kontsumoa, ogasuna, justizia, hezkuntza, osasuna, ingurumena, hirigintza, funtzio publikoa, gizarte segurantza, herritarren segurtasuna, zerbitzu publikoak, trafikoa eta bide segurtasuna, atzerritartasuna, ondare-erantzukizuna, lana, nekazaritza eta abeltzaintza, administrazio publikoen ondasuna, obra publikoak, memoria historikoa, euskera, gardentasuna, informazio publikoa eskuratzeko eskubidea, herritar parte hartzea.

VIII. Agurra.

Azkenik, jaun-andreok, eskerrak eman nahi dizkizuet Nafarroako Parlamentuak, bai Mahaiaren bidez, bai Foru Erregimeneko Batzordearen bidez, iaz Nafarroako Arartekoarekin erakutsi zuen babes eta sentsibilitateagatik, Bitartekaritza Zerbitzua martxan jarri ahal izateko. Zerbitzu hori erakundearen aurrekontuan eta Antolamendu eta Funtzionamendu Araudiaren aldaketan islatu zen.

Eskerrik asko berriz denei zuen adieragatik.

Iruña, 2021eko ekainaren 3an.