Partekatu edukia
Hirigintza eta Etxebizitza
Gaia: Penalización abusiva por renuncia a VPT. No puede acogerse a la regulación de la nueva ley que regula y limita la penalización.
Exp: 09/743/U
Nº: 261
Etxebizitza
2009ko urriaren 29an, [?] jaunak aurkeztutako idazki bat sartu zen gure erakundean. Haren bidez, kexa bat aurkezten du Lurraldearen Antolamendu eta Etxebizitza Departamentuaren aurka, gehiegizkotzat jotzen duelako etxebizitza bati uko egiteagatik ezarri zaion penalizazioa.
Azaltzen du VINSAk prezio tasatuko etxebizitza bat adjudikatu ziola, eta etxebizitza horren eskritura oraindik ere egin gabe dagoela. Arrazoi batzuk tarteko, uko egin behar izan zion adjudikatutako etxebizitzari, eta horrek penalizazioa eragin zion, erosketa kontratuaren zazpigarren oinarriaren arabera. Penalizazioa, izan ere, ordaindutako zenbatekoen % 15ekoa da; hau da, 7.586,16 euro. Kexa-egileak jotzen du ehuneko hori gehiegizkoa dela, eta etxebizitza erosteko atxikipen-kontratuan ezarrita zegoen arren, ez zegoela hura ituntzeko edo aldatzeko aukerarik. Hori dela eta, kontratua bere horretan onartu behar izan zuen, etxebizitzaren premiak hartaratuta.
Aipatzen du Hirigintza eta Etxebizitza arloko Presako Neurriei buruzko ekainaren 5eko 6/2009 Foru Legeak gehieneko penalizazio bat ezartzen duela etxebizitzari uko egiteagatik: 1.200 euro.
Amaieran, proposatzen du ekainaren 5eko 6/2009 Foru Legea atzeraeraginez aplika dadila.
Kexa horri buruz ebazpen egokia emateko eta Nafarroako Arartekoari buruzko uztailaren 3ko 4/2000 Foru Legean erakunde honi emaniko ahalmenez baliatuz jarduteko zein aukera dauzkagun zehazteko, Nafarroako Gobernuko Lurraldearen Antolamendu eta Etxebizitza Departamentuari idazki bat igorri genion, kexan planteaturiko gaiari buruz informazioa eman zezan. 2009ko azaroaren 23an, departamentuak txostena igorri zigun. Hauxe dio, hitzez hitz:
“Egiazki, kexa-egilearengan eragina duten egoerak akuilua izan ziren Hirigintza eta Etxebizitza arloko Presako Neurriei buruzko ekainaren 5eko 6/2009 Foru Legeko 14. artikulua egiteko. Hala eta guztiz ere, artikulu hori ezin da atzeraeraginez aplikatu foru lege horrek indarra hartu aurretik ikus-onetsitako kontratu batean.
Eta hori horrela da zeren eta Kode Zibileko 2. artikuluko 3. idatz-zatian (vacatio legis delakoari eta legeen atzera-eraginezko ondoriorik ez izateari buruzkoa) honakoa ezartzen baita: “Legeek ez dute atzera-eraginezko ondorerik izango, eurek aurkakoa xedatzen dutenean izan ezik”.
Horri dagokionez, kontuan hartu beharra dago 14. artikuluak berak jada jasotzen duela 6/2009 Foru Legearen alderdi zehatz hori aldi bakoitzean aplikatzeko araubidea. Izan ere, aipatutako 14. artikuluan jasotako penalizazio-klausulak biltzeko nahitaezkotasuna, soilik exijituko da “Foru lege honek indarra hartzen duenetik aurrera ikus-onetsi administratiboa jasotzeko aurkezten diren kontratu” guztietan.
Horrela, foru legea bera da argitzen duena ez zaiela aplikatuko berak indarra hartu aurretik aurkezturiko kontratuei (2009ko ekainaren 15ean hartu zuen indarra). Hori dela eta, kexa-egileak dioen arren berak libreki sinaturiko etxebizitza kontratuan ageri den penalizazio-klausula “atxikipen-klausula” bat dela, ezin du 6/2009 Foru Legeko xedapenak atzeraeraginez aplikatzearen ondoriozko onurarik hartu.
Horri dagokionez, esan behar dugu Konstituzio Auzitegiak ere horri buruzko iritzia eman duela; izan ere, haren arabera, legea aldatu eta eskubide onuragarriagoak aitortzea ez da berdintasun printzipioa urratzea, aurreko legediaren onurarik izan ez zuten pertsonei dagokienez, eta, horrenbestez, legegileak ez du zertan hobekuntzaren atzeraeragina ezarri ezinbestez. Horrela, Konstituzio Auzitegiaren apirilaren 25eko 88/91 epaiak, beste epai batzuk ere aipatzen dituenak, honako erabakia jasotzen du: “Auzitegi honek berretsitako doktrina da, halaber, orain planteatzen den kasuaren antzeko beste kasu batzuetan Konstituzioaren 14. artikuluaren aipatutako urraketarekin dagoen lotura ezarri ondoren, ezen konstituzioaren agindu horrek ez duela eragozten arau-aldaketen bidez denboran zehar tratamendu desberdina ematea batzuei eta besteei; legearen aurreko berdintasun printzipioak ez du exijitzen egoera berdinei, sortu ziren garaia edo eraginak izan zituzten unea alde batera utzita, legeak beti tratamendu bera ematea, zeren eta horrekin sartuko ginateke legegileari Konstituzioak emandako eskumenen esparruan eta, azken batean, antolamendu juridikoak nahitaez eduki behar duen bilakaera naturalean [STC 119/1987]. Soilik arau-aldaketa baten ondorioz egoera desberdinetan tratu desberdina emate horrek, zeina gertatzen baita soilik egitateak data desberdinetan gertatzeagatik, ez du inongo bazterkeriarik ezkutatzen, eta ez da legearen aurreko berdintasun printzipioaren aurkakoa [STC 90/1983; zentzu berean, SSTC 103/1984 eta 27/1988]”.
Kexa-egileak, arrazoi batzuk tarteko, uko egin behar izan zion adjudikatu zitzaion etxebizitzari, eta horrek penalizazioa eragin zion, erosketa kontratuaren zazpigarren oinarriaren arabera. Penalizazioa, izan ere, ordaindutako zenbatekoen % 15ekoa zen; hau da, 7.586,16 euro. Kexa-egileak uste du penalizazioaren ehuneko hori gehiegizkoa dela eta etxebizitza erosteko atxikipen-kontratuan ezarrita zegoen arren, hura ituntzeko edo aldatzeko aukerarik ez zegoela. Izan ere kontratua bere horretan onartu behar izan zuen, etxebizitzaren premiak hartaratuta.
Hirigintza eta Etxebizitza arloko Presako Neurriei buruzko ekainaren 5eko 6/2009 Foru Legeko 14.1 artikulua aipatzen du bere alde; izan ere, kontratu horrek adjudikatutako etxebizitzari uko egitearen ondoriozko penalizazioak gutxitzen ditu, eta, hain zuzen ere, kexa-egileak ordaindu behar duen zenbatekoaz oso azpitik jartzen ditu. Amaieran, eskatzen du penalizazioarengatik ordaindu beharreko zenbatekoa legezko parametro berri horietara egokitu dadin.
Hirigintza eta Etxebizitza arloko Presako Neurriei buruzko ekainaren 5eko 6/2009 Foru Legeko 14.1. artikuluak honakoa ezarri zuen: “Foru lege honek indarra hartzen duenetik aurrera ikus-onetsi administratiboa jasotzeko aurkezten diren kontratuek, etxebizitza babestuaren jabetza adjudikatzekoek edo salerosketakoek, nahitaezko klausulak edukiko dituzte, erosleek horiei uko egiteko aukera arrazoitua izan dezaten; kasu horietan, gehieneko penalizazioa ezarriko da kontzeptu guztietan, 500 eurokoa lehen urtean, kontratua izenpetzen denetik hasita, eta 1.200 eurokoa bigarren urtetik aurrera”.
Lurraldearen Antolamendu eta Etxebizitza Departamentuak ezezkoa ematen dio kexa-egileak eskatutakoari, eta aipatzen du transkribatutako 14.1 artikuluak ez duela atzeraeraginik, eta Konstituzio Auzitegiaren doktrina dela legea aldatu eta interesdunei eskubide onuragarriagoak aitortzea ez dela berdintasun printzipioa urratzea, aldaketaren onurarik izan ez duten pertsonen kaltetan.
Izan ere, Konstituzio Auzitegiak, urriaren 7ko 306/2008 autoan, honakoa azaltzen du:
“Espainiako Konstituzioko 14. artikuluan aldarrikaturiko legearen aurreko berdintasuna ez da oztopoa arau-aldaketen bitartez egoera desberdinetan tratu desberdina emateko, hain zuzen ere egitateak gertatu ziren data desberdinen ondorioz; oinarrizko testuaren 14. artikuluak, gainera, ez du exijitzen onuragarriagoa den legea atzeraeraginez aplika dadin. Subjektuen artean arau-desberdintasuna egitea, legeak aldatzearen ondorioz, ezin da berez baztertzailetzat hartu. Arau-aldaketa batean sor daitezkeen egoera konplexuak direla eta, legegilea da arau-trantsizioaren gorabeherak antolatu behar dituena, dela atzeraeraginezko gradu desberdinak ezarriz, dela arau berria aplikatuz soilik hura aldarrikatu eta ondoren sortzen diren egoeretan: hori guztia era guztietako formula eta teknikak erabiliz, legegileak babestu edo zaindu nahi dituen interes eta ondasunen argitara”.
Alabaina, Konstituzio Auzitegiak, maiatzaren 6ko 103/2002 eta maiatzaren 20ko 119/2002 epaietan, honakoa baieztatu zuen:
... Berdintasun printzipioak debekatzen duena da, azken batean, desberdintasunak artifiziosoak edo arrazoitu gabeak izatea, irizpide objektibo eta arrazoizkoetan oinarrituta ez egoteagatik, betiere orokorrean onartzen diren irizpide edo juizioen arabera. Halaber, tratu desberdintasuna konstituzioaren ikuspuntutik zilegi izateko, beharrezkoa da desberdintze horretatik eratorritako ondorio juridikoak proportzionatuak izatea bilatzen den xederako, halako moduan non emaitzak ez diren bereziki kaltegarriak edo neurrigabeak izanen. Laburbilduz, berdintasunaren printzipioak ez du soilik eskatzen tratuko desberdintasuna objektiboki justifikatuta egotea; izan ere, horretaz gainera eskatzen du hartutako neurriaren, lortutako emaitzaren eta bilatzen den helburuaren arteko erlazioak proportzionaltasunaren epaia gainditzea.
Horrenbestez, erabaki hori lege-aldaketen ondoriozko tratu-desberdintasunen testuinguruan egiten ez den arren, horrek ez du eragozten ezen tratua desberdina izateko, onargarria izateko, ekitatearen irizpide juridikoa hauts ez dadin, proportzionatua izan behar duela bilatzen den xederako, eta, horrenbestez, proportzionaltasunari buruzko epaia gainditu behar duela. Azken batean, Konstituzioaren ikuspuntutik txalogarria da tratu desberdintasuna proportzionaltasunaren printzipioarekin lotzea.
Proportzionaltasunaren printzipioa guztiz jasota dago administrazio publikoen eta Zuzenbide Administratiboaren arloan. Administrazioaren arloko lege sektorial batzuetan sartuta egoteaz gainera, printzipio hori berariaz jasota dago Herri administrazioen araubide juridikoaren eta administrazio-prozedura erkidearen azaroaren 26ko 30/1992 Legeko (Administrazio eta Prozedura Legea) 131. artikuluan, aztertzen ari garenaren hurbilekoa den esparru bati –hau da, zehapen administratiboen graduazioari– dagokionez.
Izan ere, egiazki egungo Zuzenbide Administratiboa askatasuna eta justizia materiala bezalako konstituzio-oinarrien gainean eraikita dago, eta oinarri horiek harreman juridiko-administratibo guztietan proiektatzen dira. Alde batetik, “favor libertatis” printzipioa gure antolamendu juridikoan Zuzenbideko estatu sozial eta demokratikoak finkaturiko markoaren barruan oinarrituta dago; bestalde, Zuzenbide Administratiboaren buru-buruan interes orokor eta publikoen etengabeko balorazioa dago. Bi alderdi horiek harmonizatzeko, printzipio eta teknikoa juridiko batzuk erabili beharko dira, arrazionaltasunaren, ekitatearen, kongruentziaren eta proportzionaltasunaren ideia txertatuko dutenak jarduera administratiboaren jokabidean. Eta, hartara, Konstituzio Auzitegiaren zenbait erabakitan berariaz aitortu denetik proportzionaltasunaren printzipioa Zuzenbidearen printzipio orokor bat dela (SSTC 62/1982, 102/1984), jada zalantzarik ere ez da planteatzen printzipio hori Administrazio Publikoaren jarduera-esparru guztietan aplikatzekoa izateari buruz. Are gehiago, baieztatzen da proportzionaltasunaren printzipioak garrantzi berezia hartzen duela Zuzenbide Administratiborako, antolamendu juridikoaren beste adar batzuetarako baino are gehiago.
Ildo beretik, Administrazio eta Prozedura Legearen 131. artikulua aplikatuz, Auzitegi Gorenak, 1995eko maiatzaren 3ko epaian, esana du zehapen administratibo oro zehaztu beharra dagoela egindako arau-haustearen izaerari erreparatuta, eta egitatearen inguruabar objektibo guztiei arreta jartzen dien proportzionaltasunaren irizpidearen arabera; proportzionaltasun hori, izan ere, printzipio normatibo bat da, Administrazioari beste agindu baten gisara ezartzen zaiona eta administrazioak berak zehatzeko dauzkan ahalmenen esparrua murrizten duena. Izan ere, antolamendu juridikoa osatzen duten printzipioetatik inferitu daitezkeen balorazio-irizpide juridikoak aplikatu behar ditu Administrazioak; besteak beste, honako balorazio-irizpideak: zehapenaren esparrua, kongruentzia eta arau-haustearen eta zehapenaren arteko proportzionaltasuna.
Erakunde honen iritziz, aztergai dugun kasuan oso kontuan hartu beharreko balorazio-irizpideak dira, batetik, kexaren xede den penalizazioak eragin oso negatiboa duela interesdunak, Konstituzioaren 47. artikuluaren arabera, etxebizitza duin eta egokia edukitzeko duen eskubidean; izan ere, konstituzio agindu horrek beste jarraibide bat ezartzen die botere publikoei etxebizitzaren arloko politika garatzeari begira: hain zuzen ere, aipatutako kutsu soziala jarri behar izatea, konstituzio-aginduaren printzipio nagusiaren eraginez (STC 152/1988, ekainaren 20koa). Bestalde, ekainaren 5eko 6/2009 Foru Legeak konponbidea eman nahi die kontratuetan txertatzen ziren penalizazio neurrigabeei. Izan ere, penalizazio-klausula mugatzen du, gehiegizko penalizazioak –hain zuzen ere Konstituzioak ezarritako eskubideaz baliatzearekin bateragarria ez direnak– ezar daitezen ekidite aldera.
Aurreko guztia dela eta, erakunde hau arautzen duen foru legeko 34.1 artikuluan ezarritakoari jarraituz
Lurraldearen Antolamendu eta Etxebizitza Departamentuari iradokitzea ezen, kasu honetan eta ukitutakoek kasu honetakoaren antzeko eskariak berariaz egin dituzten kasuetan, berrikus ditzala egindako kontratuetatik ondorioztatzen diren penalizazioen zenbatekoak, halako moduz non penalizazio horiek ez dituzten inoiz ere gaindituko Hirigintza eta Etxebizitza arloko Presako Neurriei buruzko ekainaren 5eko 6/2009 Foru Legeko 14.1 artikuluan finkaturiko gehienekoak.
Bi hilabeteko epea ematea Lurraldearen Antolamendu eta Etxebizitza Departamentuari iradokizun hori onartu duela eta hura dela-eta zer urrats egin behar dituen jakinaraz dezan, edo, bestela, hura ez onartzeko arrazoiak azal ditzan. Halaber, ohartarazten diot hala egiten ez badu Nafarroako Parlamentuari igorriko diodan urteko txostenean sartuko dugula kasua, aipatu legearen bigarren atalean ezarritako moduan.
Nafarroako Arartekoa
Francisco Javier Enériz Olaechea
Partekatu edukia