Albisteak

Nafarroako Arartekoaren agerraldia Nafarroako Parlamentuko Foru Erregimeneko Batzordean, 2019ko urteko txostenari buruz.

2019KO URTEKO TXOSTENA

I. Aurkezpena. Datu orokorrak.

Eskerrik asko, Presidenta anderea, jaun-andreak egun on denori.

Foru Erregimeneko Batzordearen aurrean agertu naiz, ordezkatzen dudan erakundeak 2019an egin duen jarduerari buruzko txostenaren laburpena aurkezteko.

Hala ere, aldez aurretik, koronabirusaren ondorioz hil diren pertsona guztiei nire oroitzapena erakutsi nahi nieke, haien familiei nire maitasuna eta animoa eman nahi nieke, eta nire esker ona adierazi nahi nieke edozein lekutatik egoera hori gainditzeko hain gogor lan egin duten pertsona guztiei, bai eta Nafarroako herri osoari ere, duintasunez jakin baitu egoera berezi bezain zail baten mailan egoten.

Txostenak Nafarroako Arartekoari buruzko uztailaren 3ko 4/2000 Foru Legearen 37. artikuluan xedatutakoa betetzen du, eta egindako kudeaketaren edukiak eta datu nagusiak jasotzen ditu.

2019ko urtean zehar, instituzioaren aktibitatea 2.412 jarduketetara igo dira (iaz 2.645 izan ziren, aurten, beraz, %10 bat gehiago gutxi gorabehera).

Zifra horren barruan, hurrengoak daude:

• Aurkeztutako 1.138 kexa (2018an 1.052 aurkeztu ziren) eta horiei iazko ekitaldiaren amaieran pendiente geratzen ziren espedienteak batu behar zaizkio, honela, 1.219 kexa kudeatu dira osotara.
• Erantzundako 1.625 kontsulta (2018an 1.398 izan ziren).
• Instituzioak egindako eta kudeatutako 20 ofiziozko jarduketa (horietatik 14 2019. Urtean hasi ziren). 2018an 25 hasi ziren eta 27 kudeatu ziren.
• Herritarrek aurkeztutako bost hobekuntza proposamenak (2018an 9 izan ziren).
• Nafarroako Parlamentuak eskatutako hiru txosten.
• Bakarrik dauden adingabe atzerritarrei arreta publikoa emateari buruzko Herriaren Defendatzaileak Koordinatzeko XXXIV. Jardunaldietan parte hartzea.

Erakundeak 775 ikerketa egin ditu (2018an 826) administrazio publikoen jarduera ikuskatzeko eginkizunari buruz, eta 348 ebazpen eman ditu, 213 gomendio, legezko betebeharren 71 oroigarri, 100 iradokizun eta 20 iradokizun arautzaile jasotzen dituztenak.

Herritarren kexen, kontsulten eta proposamenen artean, 6.683 pertsona (7.910 2018an) bideratu dira guztira erakundera: kexen ondoren soilik 3.057 pertsona daude, eta kontsulten ondoren, 3.621.

II. Kexak

Kexa gehien eragin dituzten hamar arloak honako hauek dira, kexa kopuruaren araberako ordenan: funtzio publikoa, hezkuntza, gizarte ongizatea, enplegu publikorako sarbidea, ogasuna, trafikoa eta bide-segurtasuna, ingurumena, etxebizitza, Osasuna eta euskara.

2018an ordena beste bat izan zen: gizarte-ongizatea, enplegu publikorako sarbidea, ogasuna, osasuna, ingurumena, euskera, trafikoa eta euskera.

Lehendabiziko arloari dagokionez, funtzio publikoa, aurkeztu diren 216 kexetatik hauek dira nabarmenak:

• 119 langile publikoen ordainsariei buruzkoak dira
• Horietatik, ordainsari batzuk ez onartzeagatik dauden kexak agertzen dira, besteak beste, ordainsari-osagarriak familia-laguntzak, guardia medikoetako dieten ordainketa, eta abar.
• 25, erantzunik eman ez izanari buruzkoak, eta 47, berriz, zenbait ikasturtetako udako soldata kobratzeko eskabideak direla-eta aurkeztutako gora jotzeko errekurtsoak ebazteko atzerapenari buruzkoak.
• Beste 33 kexa opor, lizentzia eta baimenekin lotuta daude; horietako zazpi, aitatasun baimenarekin, baimena ukatu delako nahiz Administrazioak baimena etenik gabe baliatzea onartzen duelako soilik (harik eta 6/2019 Foru Legea erregelamendu bidez garatzen den arte).
• Gainera, Foru Administrazioko funtzionarioen zenbait kolektibok lanbideari buruzko kexak aurkeztu zituzten; esate baterako, erizaintzako teknikariek (lanbide karrera),

Pertsonen Autonomiarako eta Garapenerako Nafarroako Agentziari atxikitako zentro bateko zaintzaileek (Hezkuntzako langileekiko diskriminazioa, C maila ez egoteagatik), eta errepideetako zaintzaileek (Basotzaintzako eta Foruzaingoko langileekiko diskriminazioa).

• Lau kexa administrazio publikoetako laneko jazarpen-egoerei edo laneko giro txarrari buruzkoak dira.

Ondoren hezkuntzari buruzko kexak datoz, osotara 157 kexa izan dira. Horien artean nabarmenak:

• 102 kexa Orkoiengo ikastetxe publiko bateko albo-itxitura eskatzen da. Haur Hezkuntzako bigarren zikloko, Lehen Hezkuntzako eta Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetan onartuak izateari buruz 22 kexa aurkeztu dira; horien artean, Leringo 10 familiarenak daude, San Adriango BHIan matrikulatzea eta eskola-garraioa erreklamatzen dutenak. Beste 26 familiak, berriz, Tuterako itunpeko ikastetxe batean lerro gehigarri bat jartzea eskatzen zuten.
• Sei kexa bigarren hezkuntzarekin, batxilergoarekin eta lanbide-heziketarekin lotuta zeuden, horietatik bi irakasleen plazak beteta ez zeudelako.
• Bost kexa haur hezkuntzako lehen zikloari buruzkoak izan ziren (0-3 urte), kuotei, ez onartzeari edo baja emateari buruzkoak, kuota ezin ordaintzeagatik.
• Lau kexek eskola-jazarpeneko egoerak agerian utzi zituzten.
• Bi kexa eskola-jardunaldia ezartzeko jarraitutako prozedurari buruzkoak izan ziren, horietako bat adosteko eskatzen diren gehiengo handiengatik.
• Beste bi kexa hezkuntza-premia bereziak dituzten bi ikasleri emandako arretari edo bizikidetza-kanpalekuetan baliabiderik ez izateari buruzkoak ziren.
• Kexetako bat da aita bati ez zaiola ematen semearen ikastetxe publikoan Skolae programa ematen den ordutegia.

Kexa-kopuruari dagokionez hirugarren tokian ageri dira gizarte ongizateari buruzkoak, 98 kexekin.

• 6 kexa haurren edo nerabeen babesari buruzkoak dira: familia-elkarguneak, EAEn sartzea, erkidegoetako ihesak, adingabeen etxebizitzetako elikadura eskasa, dieta musulman halala neurri judizialen zentroan ez ematea, Satrustegiko 25 adingabe atzerritarreko zentro batekin ados ez egotea...
• 19 kexa errenta bermatuari buruzkoak ziren: aurretiazko entzunaldirik gabeko azkentzea, ordainketa atzeratzea, zenbatekoarekin ados ez egotea, enbargoa.
• 13 kexek desgaitasunen bat duten pertsonek pairatzen dituzten arazoak azaldu zituzten: oztopo arkitektonikoak, etxebizitzan eskailerak salbatzeko aulki baterako diru-laguntzarik ez ematea, Iruñeko terrazak kalea okupatzen, arrapalak kentzeko obrak, laguntzen zaharkitzea...
• Zazpi kexa izan ziren Helduen Tutoretzarako Nafarroako Fundazioak pertsona ezgaituen babes ekonomikoa kudeatzeko egiten duen moduagatik.
• Beste zazpi kexa adin nagusikoen babesari buruzkoak ziren: arazoak eguneko zentroetarako garraioarekin, amari egoitza batean bisitatzen ez uztea, tarifak, eta beste bat anai-arreben arteko familia-harrera onartzen ez delako, eta badirudi hori aztertzen ari direla foru lege bidez aldatzeko.
• Lau kexa aurkeztu ziren familiak babesteagatik: bi dira Gizarte Eskubideetako Departamentuak Nafarroako Foru Komunitatean guraso bakarreko familiak egiaztatzeko otsailaren 7ko 5/2019 Foru Legea erregelamendu bidez garatzeko izan duen atzerapenagatik, eta beste bat emakumea hil ondoren familia ugaria ukatzeagatik.
• Hiru kexa emakumeen aurkako genero-indarkeriarekin lotuta zeuden: batetik, ezarritako neurri judizialak ez zirela bermatzen uste zelako; bestetik, gizarte-langileak txostenak egin zituelako; eta, azkenik, babes-txakurrei buruzkoak.
• Beste lau kexa gizarte-helburuko prestazio ekonomikoei buruzkoak izan ziren: gizarte-larrialdietarako udal-laguntza ukatzea; beste batzuk, egoera ekonomiko pertsonala txarra izan arren, laguntzarik jasotzen ez delako.
• Beste hiru kexa erretiroko edo alarguntzako laguntza-pentsioei buruzkoak ziren.
• Azkenik, bost kexa ez zetozen bat gizarte-zerbitzuek emandako arretarekin.

Laugarren tokian daude enplegu publikorako sarbideari buruzkoa 70 kexekin. Hemen jasotzen dira enplegu publikoa berdintasun-, merezimendu- eta gaitasun-baldintzetan eskuratu nahi duten herritarrek aurkezten dituzten kexak.

56 kexa Nafarroako Foru Komunitateko Administrazioari buruzkoak dira, hamabi Nafarroako toki erakundeei buruzkoak eta beste bi Nafarroako Unibertsitate Publikoari buruzkoak.

Aldi baterako kontrataziorako deiarekin lotutako kexak nabarmendu behar dira; izan ere, herritar batzuek atsekabea adierazi dute, telefono-dei bati jaramonik egin ez zaionez, plazak beste hautagai batzuekin bete direlako.

Era berean, hainbat kexek agerian uzten dute desgaitasunen bat duten pertsonek arazoak dituztela enplegu publikora iristeko, denbora-egokitzapenetan edo balorazio-txostenak egiteko atzerapenetan.

Beste kexa batzuk honako hauek dira: genero-indarkeriaren biktima diren emakumeei gutxienez% 2 gordetzea, oposizio-sistema erabiltzeagatik, eta ez lehiaketa-oposizioa, postu jakin batzuetarako Espainiako nazionalitatea behar izateagatik, probak egiteko ezarritako datagatik, proben edukiagatik eta kalifikazioagatik.

Kexetako bat irakasleen destinoak esleitzeko izangaien arteko berdinketetan alfabetoko letren bidezko zozketa erabiltzeagatik izan zen, non abizenaren arabera letra batzuekin edo besteekin hasten den, aukerak askoz handiagoak diren.

Bosgarren tokian Foru Ogasunari buruzko kexak daude, osotara 69 kexa izan dira.

Nafarroako Ogasunari buruzko kexa gehienetako mamia auzitan PFEZean zenbait kenkari edo murrizketa egiteko aukera da, dela ohiko etxebizitzagatik, dela ohiko etxebizitza alokatzeagatik, dela % 65eko desgaitasun-gradua duen senitarteko bat zaintzeko kontratatutako langilearen Gizarte Segurantzako kotizazioengatik. Beste kexetako bat irabazizko dohaintzak ondare-handitzat jotzea da.

Egin dugun iradokizunetako bat da PFEZaren araudia aldatzea, interesdunek ezin izan dutenean etxebizitza bat ezarritako epearen barruan erosi eta egindako zerga-kenkariak (etxebizitza-kontua) itzuli behar dituztenean, interes gehigarririk ez eskatzeko.

Beste kexa batzuk ere egin zituzten amek eta familia ugarien elkarte batek, Auzitegi Gorenaren epaiaren ondoren PFEZean amatasun-prestazioengatik ordaindutako zenbatekoak ez itzultzearen inguruan.

Beste kexa bat izan zen, egun batzuetarako atzerrian ondasunen eta eskubideen 720 eredua kanpoan aurkezteagatik, Auzitegi Ekonomiko Administratibo Zentralak atzerapena zigortzen ez duenean.

Eta beste kexa bat da, orain izatezko bikotea zarela egiaztatzeko jada ez duelako balio udal-erregistro batekin, baizik eta Ogasuneko erregistroarekin edo notario batekin, eta Ogasuneko erregistroa sortu gabe zegoenez, notarioaren aukera bakarrik uzten zelako.

Hiru kexa Balio Erantsiaren gaineko Zergari buruzkoak izan ziren [zehapenengatik], eta bi kexa Ondare Eskualdaketen eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zergari buruzkoak.

Beste kexa batek adierazi zuen ez zegoela ados Ondarearen gaineko Zergaren aitorpena nahitaez bide telematikoz aurkeztu beharrarekin.

Nafarroako tokiko ogasunei dagokienez, bost kexa nabarmentzen dira, Hiri Lurren Balio Gehikuntzaren gaineko Zergaren likidazioekin bat ez datozelako. Udalek igorri dituzte likidazio horiek, lurraren balioa handitu ez den kasuetan.

Beste zortzi kexa katastroarekin lotu ziren: horietako batzuk, udalek katastroko datuen akatsak zuzentzeko eskaerak tramitatzen eta ebazten berandutzeagatik, eta beste batzuk, katastroko aldaketa jakin batzuen informazio-eskaerei erantzun ez izanagatik.

Seigarren tokian trafiko eta bide-segurtasuna dago, 61 kexekin. Horietako 15ek trafikoaren antolamenduari eta bide-segurtasunari eragiten dieten zenbait kontuei buruz dira.

Beste 25 kexan euren desadostasuna adierazten dute trafiko zigorrekin eta garabiaren esku-hartzearekin.

Beste 14 kexa Ibilgailuen Azterketa Teknikoari (IAT) buruzkoak ziren. Itxaronaldi luzeak edo kolapsoak gertatu ziren, eta kalteak eragin zitzaizkien herritarrei. Salatutako egoera zuzentzeko, hainbat neurri proposatu zituzten, hala nola lizentziak gehitzea, langileak gehitzea edo aurretiko hitzorduen sistema bat ezartzea.

Bost kexatan agerian geratu zen neurriak ez zirela hartu bide-puntu jakin batzuen konfigurazioaren edo egoera txarraren aurrean.

Bi kexa Iruñeko amabilizazio planari buruzkoak dira eta bat Pio XII.aren bolardoei buruzkoa.

Kexa bat jarri zuten, Iruñeko Udalak hiritar bati hiru hilabetez kendu ziolako ibilgailua sistema informatikoan huts egiteagatik, ibilgailua garabiaren udal biltegian zegoenean, artelatz batzuk kentzeko erretiratu zutelako.

Beste kexa baten arabera, aparkaldi mugatuko eremuetako zaintzaileek ez dute udaltzaingo-lanik egiten.

Zazpigarren postuan, ingurumenaren arloa agertzen da, 59 kexarekin.

27 kexa izan ziren etxebizitzan izandako zaratengatik, honako hauetatik datozenak: gazteen bajerak, lokutorioak, ostalaritzako negozioak, lantegiak, hiri-autobusen geltokiak, eraikin bereko bizilagunak edo hainbat jarduera egiten diren udal-lokalak.

Hamar kexa jarduera sailkatuen lizentziekin lotuta daude: dela administrazioak ez dituelako ikuskatzen lizentziaren baldintzak betetzen ez dituzten jarduera jakin batzuk, dela lizentzia hori ukatu zaielako.

Bederatzi kexa aurkeztu dira ingurumen-informazioa ukatzeagatik edo hainbat administraziok informazio hori emateko atzerapenagatik.

Beste bederatzi kexa hondakinen bilketari buruzkoak dira, dela hondakinen edukiontzien kokapenagatik, dela hondakinak edukiontzietatik kanpo pilatzeagatik, dela gaueko zaborrak biltzeko zerbitzuak sortzen duen zaratagatik.

Iruñeko alde zaharreko bizilagunen elkartearen kexa baten arabera, Udalak ez du Gabonetako ordutegia bi ordu gehiago luzatu nahi, Gabonetako aste berezietatik kanpo, ostalaritza-establezimenduz gainezka dagoen auzo batean.

Zortzigarren postuan etxebizitzaren arloa dago, 58 kexarekin.

Hamalau kexa aurkeztu ziren etxebizitza babestuak errentamendu-erregimenean ez esleitzeagatik, nahiz eta herritarrek urte batzuk daramatzaten inskribatuta etxebizitza babestuen eskatzaileen erroldan, eta haien egoera ekonomikoa, pertsonala edo familiarra.

Bederatzi kexa etxebizitza erosteko eta alokatzeko laguntza publikoekin lotuta zeuden. Horietatik lau EMANZIPA programari buruzkoak ziren, gehienak Administrazioak hilekoren bat ordaintzen ez zuelako, eta beste bat David programari buruzkoa. Kexa batzuen arabera, ez du laguntzarik jasotzen ordainagiririk ez aurkezteagatik, xehetasun eta burokrazia handiz.

Halaber, sei herritarrek kexak aurkeztu zituzten Iruñeko Udalaren aurrean, bizitegi-larrialdietarako etxebizitza bat ez emateagatik.

Beste sei kexa aurkeztu ziren, etxebizitza babestuetan izandako kalteak administrazio jabearen aldetik konpondu ez zirelako.

Kexa batek amiantoa duten eraikinen arazoa ere azaltzen du, zehazki, duela urte batzuetako bizitegi-eraikin handien arazoa.

Bederatzigarren postuan osasun arloa dago, 50 kexarekin. Nabarmentzekoak dira, besteak beste:

• Itxaron-zerrendekin lotutako kexak (batez ere traumatologia eta errehabilitazioaren espezialitatean).
• Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuan neke kronikoan espezializatutako unitate bat falta delako aurkeztutako kexa, beste autonomia-erkidego batzuetan ez bezala.
• Etxarri Aranazko osasun-zentroan duela bi urte pediatriako espezialista bat falta zelako aurkeztutako kexa,
• Hamabost eguneko atzerapena La Milagrosa osasun-zentroan (Iruñea) aurretiko hitzorduak emateko.
• Edo Duchenneren muskulu-distrofiako gaixotasuna zuen bost urteko adingabe bati Alaturen tratamendua ukatzea.
• Beste hamar kexa Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuan jasotako arreta sanitario eta kliniko zehatzarekin ados ez daudela adierazi dute.
• Beste bost kexa osasun-prestazioei eta gastu-itzulketei buruzkoak dira; izan ere, in vitro ernalketa-teknika ukatu zaien emakume ezkongabeek aurkeztutako hiru kexa daude, zerbitzu-zorrotik kanpo dagoen prestazioa delakoan.

Bost kexa historia klinikoarekin eta osasun-informazioarekin lotu ziren; beste bi, farmazia-prestazioekin; eta beste bat, osasun-garraioko zerbitzuarekin.

Hamargarren postuan euskara dago, 29 kexarekin.

Kexa gehienak Foru Komunitateko Administrazioak eta toki-erakundeek langileak hautatzeko deitutako prozeduretan euskara baloratzeari buruzkoak dira, arrazoi hauengatik:

• Euskararen ezagutzari ez zaio inolako baloraziorik ematen, baina eremu ez-euskalduneko atzerriko hizkuntzen ezagutzari ematen zaio, edo horiek baino gutxiago baloratzen delako euskara, edo
• Eremu ez-euskalduneko lanpostuetara iristeari dagokionez, izangaien merezimenduen balorazioan ez delako berariaz zehaztu euskara jakiteagatiko puntuazioa, Nafarroako Foru Komunitateko Administrazioari arlo horretan aplikatu beharreko araudiaren aipamen orokorra eginez (103/2017 Foru Dekretua, azaroaren 15ekoa).

Beste kexa bat herritar batek aurkeztu zuen. Haren ustez, Nafarroako administrazio publikoek, enplegu publikoaren deialdietan eta, zehazkiago, Nafarroako Foru Komunitateko segurtasun-kidego eta -indarrekin lotutako lanpostuetara iristeko deialdietan euskararen ezagutza baloratzean, desoreka sortzen dute hautagaien artean, eta euskaldunak ez direnak diskriminatzen dituzte.

Beste bi kexa koloneko minbizia eta bularreko minbizia detektatzeko programak gaztelania hutsean bidaltzeagatik aurkeztu ziren, herritarrek euskaraz edo ele bitan bidaltzeko eskatu arren.

Beste herritar batek adierazi zuen ez zegoela ados Kultura, Kirol eta Gazteria Sailak gaztelaniaz eta euskaraz idatzitako komunikazio bat bidali ziolako, nahiz eta berak gaztelaniaz hitz egin sail horretara gazte-txartela eskatzeko. Erantzunean, gainera, euskara lehenengo agertzen zela adierazi zuen, eta, beraz, testuaren amaierara jo behar izan zuen ulertu ahal izateko.

Kexa horietako bat da Gorraizko jaien programa ez dela ele bitan egiten euskararen udal ordenantzari jaramonik egin gabe.

Eta beste kexetako bat izan zen Baluarten pailazo batzuen emanaldia bertan behera uztea, Nafarroako Kontseiluak haien kontratua berrikusten zuen bitartean.

Hamar gai hauetatik haratago, kexa nabarmen samarrak bailiran, honako hauek azpimarra daitezke:

• Bi kexa aurkeztu zituzten polizien elkarte profesional batek eta polizien sindikatu batek, eskuin muturreko taldeek edo funtzionario publikoek eragindako motibazio politikoko ekintzen biktimei errekonozimendua eta erreparazioa emateko 2019ko martxoaren 26ko 16/2019 Foru Legea aplikatzearen ondorioz sor litezkeen ondorioei buruz.
• Iruñeko Abokatuen Elkargo Ofizialaren kexa bat, Iruñeko espetxeko emakumeen moduluan hutsuneak izateagatik eta diziplina-espediente gehiegi izateagatik.
• Kontsumitzaileen elkarte baten kexa, Nafarroako Gobernuko Kontsumo Zerbitzuak telefonia mugikorreko operadore baten aurkako salaketa artxibatu duelako, tarifen aldebakarreko igoeragatik.
• Beste kexa bat, Iruñerrian taxi lizentzia baten jabe den herritar batena, Iruñerriko gainerako taxilariei bai, ordea, lizentzia transmititzen uzten ez zaiena. Iradoki dugu Taxiari buruzko Foru Legea aldatzea eta salbuespenezko eskualdaezintasun-arau hori kentzea.
• Beste kexa bat udaletxe baten aurkakoa izan zen, Senegalgo herritar bat bere bulegoetara deitzeagatik gai burokratiko bat aztertzeko, benetan Atzerritarren Brigada atxilotzeko eta bere herrialdera deportatzeko zena.
• Esparza de Galarreko bere lursailean zulo bat agertzen zaion herritar baten beste kexa bat, antzinako meatzaritza-galeriei erantzuten diena.
• Beste kexa bat herritar batena da, Nafarroako hainbat herritako futbol-zelaien inguruko porlanezko hormak kentzeko kezka baitu.
• Beste kexa bat izan zen Nafarroako Bekak itzultzeko eskaera, erakunde hori Batzorde honetan bertan agertu baitzen bere ebazpenen berri emateko.
• Beste kexa bat izan zen Monrealeko udalak ez ziolako lursail bat uzten teilatu-hobiari monolito bat jartzeko.
• Beste kexa bat, Gobernu Ordezkaritzak debekatu egin zuelako duela 50 urte monumentu frankista baten aurkako leherketa batean hildako bi pertsona omentzea.
• Beste kexa bat da bikote egonkorren berdintasun juridikorako foru legea ez zaiela aplikatzen bikotekideetako batek Nafarroako auzotasun zibilik ez duen bikoteei.

III. Kexak jaso dituzten Administrazio Publikoak.

• 2019an aurkeztutako kexa gehienak Nafarroako Foru Erkidegoko Administrazioari buruzkoak izan dira, bere organismo eta sozietate publikoak barne. 565 kexa aurkeztu ziren, kopuru orokorraren % 49,6.
• Toki entitateei eta horien mendeko erakundeei aurkeztutako kexak 274 izan dira, % 24,1 hain zuzen.
• Estatuko Administrazioari aurkeztutakoak, berriz, 96, hau da, % 8,4.

IV. Ofiziozko jarduketak

Erakundeak ofiziozko 14 jarduera egin ditu aurten.

Ofiziozko 14 jarduketetatik, hiru osasunari buruzkoak izan ziren. Zehazki, honako hauei buruz egin zuten: a) pediatriako profesionalen falta, b) Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuko itxaron-zerrendak, eta c) landa-eremuetako larrialdi-zerbitzuen arreta.

Ofiziozko beste hiru jarduera gizarte-ongizateari buruzkoak izan ziren. Zehazki, gai hauei buruz egin zuten: a) nola egiten ari ziren bakarrik dauden adingabe atzerritarren kudeaketa eta babesa, b) Iruñean kartel transfobiko batzuk agertzea, eta c) babesgabetasun-egoeran dauden adingabeei buruzko informazioa eskatzea.

Beste bi jarduketa ingurumenari buruzkoak izan ziren: a) berotegi-gasek eragindako kutsaduraren egoera; eta b) larrialdi klimatikoaren deklarazioa adosteko.

Beste jarduketa batzuek trafikoan eta bide-segurtasunean eragin zuten: a) Azagrako zeharbideko bide-segurtasuneko arazoak, eta b) Ibilgailuen Azterketa Teknikoa (IAT) egiteko gehiegizko itxaronaldiak.

Gainerako jarduketak honako gai hauei buruzkoak izan ziren:

• Adingabe atzerritarrei futbol-lizentziak emateko zailtasuna.
• Guardia Zibilen seme-alaben aurkako ustezko jazarpena Berako ikastetxe batean.
• Zerga Administrazioko Estatu Agentziak euskararen erabilerari buruzko araudia betetzea, Espainiako Arartekoaren ekimenez.
• Petilla de Aragonen telefonia- eta internet-zerbitzuak etetea.

Aurreko urteetan bezala, erakundeak Nafarroako haurren eta nerabeen egoera baloratu du, abenduaren 5eko 15/2005 Foru Legeak, haurrak eta nerabeak sustatzeari, zaintzeari eta babesteari buruzkoak, Nafarroako administrazio publikoei ezartzen dizkien eskakizunen arabera.

Bildutako datuek agerian uzten dute adingabeen babes-sistemaren jarduerak gora egin duela, eta azken urteetako joera berresten dute. Babes-sistemak 2.411 adingabe artatu ditu, aurreko urteetan baino nabarmen gehiago (1.744 adingabe 2018an eta 1.705 adingabe 2017an). Hamar urtean, adierazle horrek% 140ko igoera izan du, gutxi gorabehera.

2019ko elementurik nabarmenena, ziurrenik, bakarrik dauden adingabe atzerritarrei arreta emateko programaren eragina da. Fenomeno hori autonomia-erkidegoetan ohikoa da. Kolektibo horri emandako arretak eragin handia izan du babes-sistema osoan eta babesgabetasun- eta egoitza-zaintzako egoeretan dauden adingabeei buruz eskaintzen diren datuetan.

V. herritarren proposamenak zerbitzu publikoak hobetzeko.

2008az geroztik, herritarrek zerbitzu publikoak hobetzeko 320 proposamen aurkeztu dituzte. Horietatik bost 2019koak dira.

Besteak beste, herritarrek honako proposamen hauek egin dituzte 2019an:

• Suhiltzaile-lanpostuetarako eta barne-sustapeneko txanda sarbide libreko txandatik bereizita egiteko, plika-sistema ezarriko da oposizioetan.
• Nafarroako Foruzaingoan sartzeko proba fisikoetan gizonezkoek eta emakumezkoek bete beharreko gutxieneko baldintzak berdintzen badira.
• Udako hilabeteetan Nafarroako liburutegi publikoak irekitzeko ordutegia zabaldu da.
• Hamabi zaldi fiskalen legezko muga aldatzea, desgaitasuna duten pertsonen ibilgailuentzako trakzio mekanikoko ibilgailuen zergaren salbuespenean.
• Langabezia-prestazioa kalkulatzeko metodoa aldatzea.

VI. Txostenak eta Nafarroako Parlamentuan parte hartzea.

Hiru txosten monografiko egin dira 2019an, Nafarroako Parlamentuko Bozeramaileen Batzordeak eskatuta:

• Bat, Peraltako Huerta enpresako langileek grebarako oinarrizko eskubidea urra dezaketelako.
• Beste bat, Iruñeko Alde Zaharreko herritarren oinarrizko eskubideak urra ditzakeelako, ikuskapen-teknikariek Marques de Rozalejoko eraikinean eta Nafarroako Foruzaingoak muntatutako inguraketan esku hartzeagatik.
• Hirugarrena, herritarrek azken lau urteetan Nafarroako Arartekoaren aurrean euskaraz edo euskarari buruz aurkeztutako kexen kopuruari buruzkoa.

VII. Kontsultak.

Lehenik eta behin, gizarte-ongizatearen arloko kontsultak izan ziren nagusi. Oro har, kontsulta gehien egin ziren alderdiak honako hauek izan ziren: adingabeak babestearekin zerikusia duten gaiak, pobreziarekin eta gizarte-bazterketarekin zerikusia duten arazoak, errenta bermatuarekin zerikusia duten arretak barne hartzen dituena, eta Helduen Tutoretzarako Nafarroako Fundazioaren tutoretzarekin zerikusia duten gaiak.

Ondoren, etxebizitzari buruzko kontsultak etorri ziren. Horien artean, honako hauek nabarmendu ziren: etxebizitza eskuratzeko zailtasunak, babes ofizialeko etxebizitzak esleitzeko prozesuak, babes ofizialeko etxebizitzak eskuratzeko laguntzak, babes ofizialeko etxebizitzetan dauden eraikuntza-akatsak eta bizilagunen arteko bizikidetza-arazoak.

Hirugarrenik, justiziari buruzko kontsultak ageri dira: epaien betearazpena, abokatuen, prokuradoreen eta profesionalen elkargoen jarduketarekiko desadostasuna, doako laguntza juridikoa eragoztea eta ukatzea, prozesu judizialak atzeratzea, espediente judizialetan jasotako dokumentazioa eskuratzeko aukerarik ez izatea, erregistro zibilen jarduketarekiko desadostasuna, bereziki, horietan inskripzioak ukatzeagatik eta epai judizialarekiko desadostasuna. Eta honako hauek jartzeko aukerak:

Era berean, handienetik txikienera bitarteko ordena horretan, beste gai batzuei buruzko kontsultak egin ziren: Ogasuna, hezkuntza, kontsumoa, funtzio publikoa, gizarte-segurantza, enplegu publikorako sarbidea, osasuna, ingurumena, hirigintza, trafikoa eta bide-segurtasuna, herritarren segurtasuna, zerbitzu publikoak, lana, atzerritartasuna, ondare-erantzukizuna, gardentasuna, kirola, nekazaritza eta abeltzaintza, hauteskundeak, herri-lanak eta datu pertsonalen babesa.

VIII. Aurrekontuaren likidazioa.

Azkenik, erakundearen 2019ko aurrekontuaren likidazioa jasotzen duen eranskina ageri da, 2011tik aurrekonturako ezarritako mugen barruan jarraitzen duena. Likidazio hori 2007ko aurrekontuaren% 54,5 da.

IX. Agurra.

Amaitu dut. Zure esanetara naukazue, besterik gabe, egoki iritzitako galderak argitzeko edo osatzeko, edo egin nahi dizkidaten galderei edo gogoetei erantzuteko.

Eskerrik asko berriz denei zuen adieragatik.

Iruña, 2020ko maiatzaren 27a.